Wspólny testament małżonków

Na gruncie obecnie obowiązującej ustawy, tj. kodeksu cywilnego (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93) nie ma możliwości by małżonkowie (bądź też inne osoby fizyczne) sporządzili wspólnie jeden testament. Zgodnie z treścią art. 942 Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Oznacza to zakaz sporządzania testamentów wspólnych. Ograniczenie to dotyczy testamentów holograficznych (własnoręcznych) i notarialnych. Zakaz ma charakter bezwzględny, kodeks cywilny nie przewiduje bowiem żadnych wyjątków.

Bezwzględnie nieważny jest testament własnoręczny i testament notarialny sporządzony przez dwie osoby i przez nie podpisany.

Warto podkreślić, że zakaz nie dotyczy samych oświadczeń woli, a jedynie formy, w jakiej te oświadczenia zostały złożone/utrwalone. Odnosi się do niedopuszczalności połączenia oświadczeń ostatniej woli dwóch lub więcej osób w jednym dokumencie

Zobacz również: Testament ustny – zmiany w prawie spadkowym

Testament ustny (allograficzny)

Poza zakresem przepisu art. 942 k.c. pozostają więc testamenty ustne (allograficzne). Pogląd taki wyprowadzić można z orzecznictwa SN. Na gruncie m.in. wyroku SN z dnia 24 marca 1998 r., (I CKU 6/98) przyjmuje się, że oświadczenia woli złożone łącznie przez dwoje spadkodawców w formie testamentu allograficznego mogą być uznane za dwa odrębne testamenty ustne. Dotyczy to sytuacji gdy dwie osoby odrębnie złożą oświadczenia woli, które spisane zostaną na tej samej kartce. Wówczas będą to dwa odrębne dokumenty a nie jeden testament wspólny.

Wspólny testament małżonków

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego pracuję nad dużą reformą w zakresie prawa spadkowego. Zmiany mają dotyczyć również testamentu. Komisja zapowiada bowiem wprowadzenie instytucji „testamentu wspólnego małżonków”. Zgodnie z samą nazwą ma to obejmować tylko osoby pozostające w związku małżeńskim, nie zaś rodzeństwo czy matkę z synem. Podobne rozwiązania znajdują obecnie praktyczne zastosowanie np. w Austrii i Niemczech.

Testament wspólny małżonków w Niemczech

Konstrukcja testamentu wspólnego małżonków została przewidziana w niemieckich regulacjach prawnych. Testament wspólny sporządzany jest, w imieniu obydwu osób, przez jednego z małżonków. Wymaga własnoręcznego podpisu obu spadkodawców. Należy wskazać także datę i miejsce sporządzenia dokumentu.

Zawiera on rozporządzenia na wypadek śmierci obydwu małżonków, które pozostają we wzajemnym stosunku zależności. Stosunek wzajemnej zależności oznacza, że rozporządzenie jednego z małżonków nie byłoby dokonane bez rozporządzenia drugiego małżonka. Istnieje domniemanie rozporządzeń wspólnych (wzajemnych). Celem takiego testamentu jest w pierwszej kolejności pozostawienie wspólnego dorobku współmałżonkowi, dopiero w drugiej kolejności – dzieciom.

Warto zaakcentować, że po śmierci jednego z małżonków nie ma możliwości zmiany rozporządzeń wspólnie zależnych a tym samym treści testamentu.

Polecamy serwis: Spadki

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93).

Wyrok SN z dnia 24 marca 1998 r., (I CKU 6/98).

Art. 2265 ff. BGB - Bürgerliches Gesetzbuch.