Postępowanie spadkowe

Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad zmianami w prawie spadkowym. Zmiany te obejmują m.in. przesłanki sporządzenia testamentu ustnego, uregulowanie testamentu wojskowego w Kodeksie cywilnym oraz rozszerzenie katalogu podmiotów, które nie mogą być świadkami testamentu.

Już w połowie listopada wejdzie w życie wiele istotnych zmian w prawie i postępowaniu spadkowym. Część z nich dotyczy składania przez rodzica oświadczenia o odrzuceniu spadku. Co się zmieni?

Utrata bliskiej nam osoby jest trudnym i przykrym doświadczeniem. Jednym z wyzwań organizacyjnych przed jakimi zdarza nam się wtedy stanąć, są formalności związane ze spadkiem. Sprawa może wydać się prosta, gdy w grę wchodzi odziedziczenie majątku bez żadnych zobowiązań. Ale co, gdy krewny pozostawił zadłużenie? Czy w takiej sytuacji należy wyłącznie odrzucić spadek? Wyjaśniamy, w jakich sytuacjach przyjęcie spadku może być słusznym rozwiązaniem, a także podpowiadamy, co warto w tym zakresie zrobić i o co zadbać, by nie popaść w ewentualne problemy finansowe.

W piątek (red. 28 lipca 2023 r.) Sejm przyjął 5 z 17 poprawek Senatu do noweli Kodeksu cywilnego. Zmiana przepisów ma na celu lepsze zabezpieczenie spadkobierców, głównie małoletnich i całkowicie ubezwłasnowolnionych oraz ograniczenie poszukiwania przez sądy dalekich krewnych spadkodawcy.

Odrzucenie spadku pozwala spadkobiercy zdecydować o tym, czy będzie dziedziczyć, czy też nie. W jaki sposób można spadek odrzucić? Jakie są skutki prawne odrzucenia spadku? 

Problem podwójnych postanowień spadkowych jest wciąż aktualny. Jego skala nie zmniejsza się, a zapowiadanych rok temu przez Ministerstwo Sprawiedliwości prac zmierzających do znalezienia rozwiązania legislacyjnego nadal nie podjęto. Resort rok temu zamówił opinię Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości. Ma ona odpowiedzieć, czy źródłem problemu jest praktyka sądowa, czy też konieczna jest nowelizacja przepisów.

Spadkobiercy nie zawsze są świadomi zadłużenia. Mogą więc narazić się na problemy finansowe. Jak temu zaradzić?

Odrzucenie spadku w imieniu dziecka powinno zostać poprzedzone zgodą sądu. Po jej uzyskaniu rodzic może złożyć oświadczenie. Jak może wyglądać wzór wniosku?

Wielu rodziców zmaga się z problemem dotyczącym odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka. Problem ten jest jeszcze bardziej uciążliwy zwłaszcza dla tych, którzy odetchnęli z ulgą przy odrzuceniu spadku we własnym imieniu wychodząc przy tym z założenia, że to rozwiązuje wszelkie ich problemy z dziedziczeniem niepożądanych długów spadkowych – nic bardziej mylnego bowiem w wyniku odrzucenia spadku przez spadkobiercę, spadek przypadający temu spadkobiercy przechodzi na jego zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki) lub w przypadku braku zstępnych na dalszych spadkobierców powołanych do spadku w następnej kolejności.

Sprawy spadkowe w związku ze swoją specyfiką są często bardzo trudne dla członków rodziny zmarłego, nie tylko dlatego, że dotyczą zmarłej ukochanej osoby, a także dlatego, że często powodują konflikt wśród członków rodziny, którzy mają prawo do dziedziczenia, czy to na podstawie ustawy czy zgodnie z testamentem. Uregulowaniu tego prawa można dokonać przez notarialne poświadczenie dziedziczenia lub przez stwierdzenie nabycia spadku.

Kwestią kontrowersyjną przez długi czas było ustalenie terminu na złożenie przez rodziców małoletniego oświadczenia o odrzuceniu spadku w jego imieniu. W tej materii zarysowały się dwa stanowiska.

Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego, osoba powołana do spadku może go przyjąć bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też ten spadek odrzucić. Na złożenie stosownego oświadczenia w kwestii przyjęcia spadku spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania. Niedochowanie tego terminu grozi przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Każda osoba w swoim życiu spotka się z sytuacją, w której zostanie powołana do spadku. Nie każdy jednak wie, jak zachować się w takiej sytuacji. Z czym wiąże się przyjęcie spadku, a z czym odrzucenie? Czy jest na to jakiś termin?

Nic nie jest wieczne, również sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, które w pewnych okolicznościach może zostać zmienione przez sąd. Aby jednak doszło do zmiany postanowienia, musi zaistnieć uzasadnione przypuszczenie, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony.

Opiekun lub opiekunowie dziecka mogą chcieć odrzucić spadek w jego imieniu. W tym celu muszą jednak wcześniej prosić sąd rodzinny o zgodę na dokonanie tej czynności. Jak powinien wyglądać wniosek o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu dziecka?

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ma na celu rozwianie wątpliwości co do statusu spadku i osób uczestniczących w tym postępowaniu. Prawo do złożenia wniosku do sądu o wszczęcie postępowania ma każda osoba mająca interes prawny w stwierdzeniu nabycia spadku. Jak powinien wyglądać taki wniosek?

Spadkobiercy dziedziczą cały majątek po spadkodawcy, w tym konieczność spłaty zaległych rat alimentów. Jeżeli zaległości były wyższe, niż 500 zł, które regulował Fundusz Alimentacyjny, to różnica między zasądzonym świadczeniem, a wypłacanym, wchodzi w skład spadku jako dług. Istnieje jednak pewien sposób na to by uniknąć tego zobowiązania - jak to zrobić?

Czy trzeba złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku? W jakiś sposób można go odrzucić? Jak kształtuje się odpowiedzialność za długi spadkowe?

W dniu 18 października 2015 r. weszła w życie niezbyt obszerna, lecz doniosła, a wręcz fundamentalna zmiana przepisów kodeksu cywilnego i kilku innych ustaw dotycząca spadkobrania. Zmiana ta jest na tyle ważna dla (niestety) każdego, że opisywały ją nie tylko branżowe, kierowane do prawników, gazety i portale internatowe. Żeby uniknąć błędu ważne jest dość precyzyjne przedstawienie tego co się zmieniło, stąd uznaliśmy, że temat ten warto choć zwięźle poruszyć w naszym Radarze Prawnym.

Nowelizacja prawa spadkowego zakłada wiele udogodnień dla spadkobierców, którzy dzięki zmianom mają być lepiej chronieni w sytuacji, gdy w spadku odziedziczą długi. Sytuacja daje jednak duże pole do nadużyć, którym przeciwdziałać musi nowa regulacja.

W przypadku, gdy jesteśmy spadkobiercami kodeks cywilny daje nam możliwość zdecydowania czy chcemy przyjąć spadek, czy też nie. Ale to nie wszystko. Gdy zdecydujemy się na przyjęcie spadku, prawo pozwala nie tylko na przyjęcie spadku wprost – w tej sytuacji spadkobierca odpowiada za wszelkie długi spadkodawcy bez ograniczeń, ale także przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – w tej sytuacji spadkobierca także odpowiada za długi spadkodawcy, z tym jednak zastrzeżeniem, że odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości stanu czynnego spadku. Tym samym spadkobierca decyduje o tym, czy przyjmuje spadek, czy też go odrzuca, a gdy przyjmuje – czy wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza.

Zarówno odrzucenie spadku jak i zrzeczenie się dziedziczenia to dwie instytucje prawa cywilnego, których celem jest wyłączenie od dziedziczenia. Jaka jest zatem różnica między odrzuceniem spadku a zrzeczeniem się dziedziczenia?

Domniemanie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza to jedna ze zmian wprowadzonych do postępowania spadkowego nowelizacją z dnia 12 sierpnia 2014 roku. Czy ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe poprzez założenie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest korzystne dla spadkobierców?

Niegodność dziedziczenia oraz wydziedziczenie to dwie instytucje uregulowane w prawie spadkowym, z którymi każdy spadkodawca winien się zapoznać, aby świadomie podejmować decyzje majątkowe na wypadek śmierci. Czym różni się niegodność dziedziczenia od wydziedziczenia?

Odpowiednie zabezpieczenie konta a tym samym oszczędności na nim zgromadzonych, na wypadek śmierci najbliższych stanowi problem o coraz większym znaczeniu praktycznym. Prawo bankowe przewiduje dwie skuteczne możliwości zabezpieczenia konta na wypadek śmierci, tj. dyspozycję wkładem na wypadek śmierci oraz zwrot kosztów pogrzebu.