Zwrot zapłaconej pokrzywdzonemu nawiązki od ubezpieczyciela z OC

Nawiązka – charakter represyjny i kompensacyjny

Pierwotnie charakter prawny nawiązki nie był jednolicie postrzegany zarówno przez doktrynę jak i judykaturę. Jedno ze skrajnych stanowisk twierdziło, że nawiązka ma charakter penalny, a główną jej funkcją jest ukaranie i resocjalizacja skazanego. Zdaniem innych prawników to funkcja kompensacyjna przeważała, gdyż celem nawiązki jest naprawienie wyrządzonej przestępstwem szkody. Stanowisko pośrednie natomiast głosiło, że nawiązka pełni zarówno funkcję represyjną, jak i kompensacyjną, a obie mają równorzędne znaczenie.

Polecamy: Pracujący rodzic. Wiesz, co Ci się należy! Poznaj swoje prawa nr 2

W obecnym stanie prawnym obowiązek naprawienia szkody, czy też nawiązka nie są już wymienione w katalogu środków karnych w art. 39 Kodeksu karnego (dalej jako: k.k.), co stanowi wyraz akceptacji ustawodawcy dla zmienionego w ostatnich kilku latach stanowiska judykatury i doktryny, o głównie kompensacyjnym charakterze tych obowiązków.

Od wejścia w życie nowelizacji Kodeksu karnego tj. od dnia 1 lipca 2015 r. nawiązka zaliczona została do środków kompensacyjnych (a nie jak według poprzednio obowiązującego stanu prawnego – do środków karnych). Obecnie podkreślana jest głównie jej funkcja kompensacyjna (odszkodowawcza), a nie represyjna.

Stanowisko ubezpieczycieli

W praktyce najczęściej ubezpieczyciele odmawiają dobrowolnego zwrotu nawiązki zapłaconej przez sprawcę zdarzenia, który został skazany wyrokiem karnym. Powołują się przy tym na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 grudnia 2006 r. sygn. III CZP 129/06, iż sprawca wypadku komunikacyjnego, od którego zasądzono nawiązkę na podstawie art. 46 § 2 i art. 48 k.k. nie może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia OC – zwrotu nawiązki zapłaconej pokrzywdzonemu.

Swoją decyzję odmowną ubezpieczyciele argumentują wskazując, że nawiązka to środek karny, który oprócz funkcji kompensacyjnej, której celem jest zaspokojenie roszczeń pokrzywdzonego, ma przede wszystkim charakter represyjny. Nawiązka ich zdaniem jest elementem odpowiedzialności osobistej sprawcy za popełnione wykroczenie lub przestępstwo.

Podkreślenia wymaga, że uchwała Sądu Najwyższego z 2006 r. stała się nieaktualna i powoływanie się na nią przez ubezpieczycieli stanowi mało skuteczną próbę obrony swojego stanowiska w sprawie.

Aktualna linia orzecznicza – ubezpieczyciel ma obowiązek zwrócić zapłaconą nawiązkę

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r. (sygn. III CZP 31/11) wskazał, że sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny (obecnie środek kompensacyjny) polegający na obowiązku naprawienia szkody, może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia OC – zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego.