Bierne prawo wyborcze – prawo wybieralności

Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz.U. 2011 nr 21 poz. 112) reguluje zasady i tryb wyborów, zgłaszania kandydatów, przeprowadzania oraz warunki ważności wyborów. Dotyczy to m.in.: wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, czyli rady gminy lub powiatu oraz sejmiku wojewódzkiego. Najbliższe wybory samorządowe odbędą się 16 listopada 2014 roku.

Bierne prawo wyborcze - Prawo wybieralności

Prawo wybieralności (bierne prawo wyborcze) rozumiane jest jako prawo bycia wybranym do organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Jest to prawo kandydowania (startowania) w wyborach. Przysługuje osobom mającym prawo wybierania tych organów. Pogląd taki wyprowadzić należy z orzecznictwa sądów administracyjnych. W wyroku z dnia 7 maja 2012 roku WSA w Lublinie (III SA/Lu 89/12) doszedł do wniosku, że bierne prawo wyborcze mają osoby, które posiadają czynne prawo wyborcze. Zgodna z logicznym rozumowaniem jest interpretacja, że wybranym do organów publicznych może być tylko ten, kto sam posiada prawo wybierania. Oznacza to, że bierne i czynne prawo wyborcze ma w tym przypadku taki sam zakres podmiotowy.

Ustawodawca prawo udziału w głosowaniu (a także prawo do bycia wybranym) uzależnia od trzech kryteriów. Należą do nich: obywatelstwo, wiek oraz stałe miejsce zamieszkania.

Do udziału w głosowaniu (a także do bycia wybranym) uprawnia obywateli polskich oraz obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi (czyli obywateli innego niż Polska państwa członkowskiego), którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat i jednocześnie stale zamieszkuje na obszarze tej gminy/ powiatu/ województwa.

Zobacz również: Czynne prawo wyborcze - Prawo wybierania

Pozbawienie biernego prawa wyborczego

Ustawodawca wskazuje również katalog osób, którym prawo wybieralności nie przysługuje. Zastrzega, że wyborcą nie może być osoba pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu lub Trybunału Stanu ani osoba ubezwłasnowolniona (także prawomocnym orzeczeniem sądu). Także skazanie prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe wyklucza możliwość kandydowania w wyborach samorządowych. Kolejnym wyjątkiem jest pozbawienie prawa wybieralności na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu, o którym mowa w art. 21a ust. 2a ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, z późn. zm.8).

Brak prawa wybieralności obywatela UE

W odniesieniu do obywateli Unii Europejskiej także uczyniono pewne zastrzeżenie. Obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim (obywatel innego niż Polska państwa członkowskiego), który został pozbawiony prawa wybieralności w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem, pozbawiony jest tego prawa również w Polsce.

Polecamy serwis: Wybory

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz.U. 2011 nr 21 poz. 112),
• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93),
• wyrok WSA w Lublinie z dnia 7 maja 2012 r., (III SA/Lu 89/12).