Zachowek, Nowości prawne

Kto ma prawo do zachowku po rodzicach i od czego zależy jego wysokość? Czy roszczenie o zachowek się przedawnia? Oto najważniejsze przepisy i terminy!

Uznanie za niegodnego dziedziczenia i wydziedziczenie mają podobne skutki i zdarza się, że są mylone. Trzeba jednak wiedzieć, iż to odmienne instytucje prawa spadkowego. Czym się różnią? Jakie są aktualne przepisy?

W tym miesiącu wchodzi w życie kilka istotnych nowości dla osób z niepełnosprawnościami. Kogo dotyczą? Co z orzeczeniami? Oto zestawienie najważniejszych zmian!

Wielu z nas pamięta o możliwości dokonania w testamencie wydziedziczenia. Trzeba jednak wiedzieć, iż pozbawienie krewnego zachowku nie zawsze jest skuteczne. Od czego to zależy? Jakie są orzeczenia sądów?

Zdarza się, iż o zachowek upominają się członkowie rodziny, którzy za życia nie interesowali się spadkodawcą albo nie mieli z nim dobrego kontaktu. Czy w takiej sytuacji można powoływać się na zasady współżycia społecznego? Kiedy sąd może zdecydować o zmniejszeniu należnego zachowku?

W walkę o spadek (jeszcze za życia spadkodawcy) dorośli mieszają dzieci. Także kilkuletnie. W jaki sposób? Dzieci są wydziedziczane w testamencie! Jest to bezprawne bo podstawą wydziedziczenia musi być jakieś naruszenie norm wobec np. babci. Jakie „grzechy” wobec babci, która sporządza taki testament, może mieć 3-letni Paweł albo 4-letnia Krysia? Oczywiste jest więc, że sądy eliminują taki zapisy testamentowe krzywdzące dzieci.

Nowelizację zapowiada Ministerstwo Finansów w korespondencji z RPO. Termin 6 miesięcy jest na zgłoszenie faktu nabycia spadku albo zachowku do urzędu skarbowego (druk SD-Z2). Niedochowanie terminu, to utrata zwolnienia od podatku spadkowego, które przysługuje np. wdowie. Od lat jest tu pytanie „Po co to zgłoszenie i po co ten termin?". Przecież zwolniony z podatku od spadków jest każdy wdowiec, wdowa, syn, wnuk, dziadek, brat, siostra. Zwolnienie przysługuje dzięki obiektywnym cechom - więzy krwi albo małżeństwo. Niestety termin zgłoszenia oraz konieczność jego dokonania nie zostanie zmieniony. Na czym polega zmiana?

Uznanie za niegodnego dziedziczenia i wydziedziczenie mają podobne skutki i zdarza się, że są mylone. Trzeba jednak wiedzieć, iż to odmienne instytucje prawa spadkowego. Czym się różnią? Jakie są aktualne przepisy?

Do niedawna bliscy krewni nie musieli się martwić, że nic nie dostaną po zmarłym, jeśli nie zostali uwzględnieni w testamencie, bo prawo gwarantowało im zachowek. teraz, po zmianach już takiej gwarancji nie ma. By zachować prawo do części pieniędzy po zmarłym trzeba zadbać wcześniej. Oto co trzeba wiedzieć o zmienionym zachowku.

Krewni zmarłego pominięci w testamencie są przekonani, że prawo gwarantuje im pieniądze tytułem zachowku. Tymczasem w prawie zaszły kluczowe zmiany i nawet najbliżsi krewni mocno mogą się rozczarować gdy po otwarciu testamentu zażądają pieniędzy od uwzględnionych w nim spadkobierców. Teraz łatwiej ich wydziedziczyć lub wnieść do sądu o pozbawienie prawa do zachowku.

W połowie lutego 2024 r. weszły w życie przepisy modyfikujące instytucję kuratora dla osoby z niepełnosprawnością. Chodziło o to, by taki kurator mógł wspierać osobę niepełnosprawną i rozumiał jej potrzeby. Nowelizacja określiła zatem elementy, które sąd powinien uwzględnić dokonując wyboru osoby kuratora, a także zakres jego uprawnień i obowiązków. Warto pamiętać, iż w toku postępowania o ustanowienie kuratora sąd wysłuchuje osobę niepełnosprawną. Rozporządzenie, które obowiązuje od 2 sierpnia 2024 r. szczegółowo określa warunki, w jakich powinno się odbyć takie wysłuchanie.

"Zamierzam złożyć pozew o zachowek. Do jakiego sądu wnosi się takie pismo i ile wynosi opłata?" - pyta Czytelniczka. To do jakiego sądu należy wnieść pismo, zależy od wartości przedmiotu sporu, podobnie jak wysokość opłaty. Jakie są zatem aktualne zasady?

Zmiany w prawie teraz ułatwiają pozbawienie zachowku nawet najbliższego krewnego – przez samego spadkodawcę jak i innych krewnych. Ale z drugiej strony nie trzeba iść od razu do sądu, by zachowek wyegzekwować. Warto zacząć od wezwania do zapłaty, by pozew złożyć dopiero gdy nie poskutkuje.

Zachowek daje ochronę prawną członkom rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub w wyniku dziedziczenia ustawowego. Czy otrzymane środki pieniężne tytułem zachowku podlegają opodatkowaniu?

Na czym polega umowa o dożywocie? Czy prawo do dożywocia przechodzi na spadkobierców? Co z zachowkiem? Prezentujemy najważniejsze informacje. 

Dyrektor KIS potwierdził, że otrzymanie środków pieniężnych tytułem zachowku, czy też – zamiast środków pieniężnych – udziału w nieruchomości lub ruchomości – w ramach tzw. świadczenia w miejsce wykonania – będzie korzystało ze zwolnienia z PSD na podstawie art. 4a ustawy o PSD.

Do wejścia w życie ustawy o fundacji rodzinnej (22 maja 2023 r.) został niecały miesiąc. Wokół ustawy i instytucji fundacji rodzinnej narosło sporo mitów. Niektórzy wskazują na krzywdzącą rolę fundacji rodzinnej w kontekście uprawnień wynikających ze spadkobrania w związku ze zmiana w zakresie zachowku. Czy to prawda?

6 lutego 2023 r. Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę o fundacji rodzinnej, która ma pozwolić firmom rodzinnym na stabilną działalność po śmierci właściciela lub po jego przejściu na emeryturę. Przepisy tej ustawy wejdą w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Zachowek jest bardzo złożoną instytucją prawa spadkowego. Przepisy go regulujące zawarte są w w kodeksie cywilnym w księdze czwartej dotyczącej spadków, są one dość jasne i klarowne, jednak tylko z pozoru. Prowadząc sprawę o zachowek adwokat musi być bardzo ostrożny i przewidzieć, a przede wszystkim sprawdzić wszystkie możliwe sytuacje prawne związane ze spadkiem m.in. możliwość wydziedziczenia jednego z uprawnionych do zachowku, odrzucenie spadku, niegodność dziedziczenia, rozwód, wcześniejsza darowizna itp. Każda taka sprawa wymaga indywidualnego podejścia i dogłębnej analizy.

1 czerwca 2019 r. mają wejść w życie istotne zmiany, dotyczące zachowku. Projektowane przepisy przewidują możliwość zawarcia umowy o zrzeczenie się zachowku. Nowe rozwiązania przewidziano również dla osób zobowiązanych do zapłaty zachowku, gdy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo.

W jaki sposób dziedziczą po sobie mąż i żona? Czy oprócz małżonka do spadku będą miały prawo także inne osoby?