REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Stopień niepełnosprawności a zachowek. Przepisy i orzeczenia sądów

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Wioleta Matela-Marszałek
Autorka licznych publikacji o tematyce prawnej
Czy stopień niepełnosprawności wpływa na wysokość zachowku?
Czy stopień niepełnosprawności wpływa na wysokość zachowku?
shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Wyższy zachowek przysługuje bowiem osobom trwale niezdolnym do pracy. Co to oznacza?

Czym jest zachowek i komu przysługuje?

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, która ma na celu ochronę osób najbliższych spadkodawcy. Najczęściej z zachowkiem będziemy mieli do czynienia w sytuacji pominięcia w testamencie np. dziecka czy małżonka. Trzeba pamiętać, iż krąg osób uprawnionych do zachowku jest bardzo wąski. O zachowek po śmierci spadkodawcy mogą wystąpić tylko:

REKLAMA

REKLAMA

• małżonkowie;

• zstępni (dzieci, wnuki itd.);

• rodzice.

REKLAMA

Dalszy ciąg materiału pod wideo
Ważne

Chodzi tu tylko o tych spośród powyższych krewnych, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Oznacza to, iż rodzice spadkodawcy nie wystąpią o zachowek, jeżeli zmarły pozostawił małżonka i dzieci.

Przykład

Pan Wojciech nie ma dzieci. W testamencie cały spadek przekazał swojemu bratu. W chwili śmierci pana Wojciecha oprócz brata żyje jeszcze żona spadkodawcy i rodzice. Zgodnie z Kodeksem cywilnym w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. W tym przypadku o zachowek będzie mogła zatem wystąpić żona pana Wojciecha oraz jego rodzice.

Ile wynosi zachowek i kiedy ten udział może być wyższy?

Co do zasady zachowek to połowa wartości udziału spadkowego, który przypadałby bliskiemu, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. Jeżeli jednak zstępny (np. dziecko) spadkodawcy jest małoletni, to zachowek wyniesie 2/3 takiego udziału.

To ważny ułamek, przez który mnoży się substrat zachowku, a wynik mnożenia stanowi należny zachowek. Substrat zachowku to najprościej rzecz ujmując czysty spadek bez długów z doliczonymi określonymi darowiznami i zapisami windykacyjnymi.

Ważne

Wyższy zachowek przysługuje też, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy.

Podstawą do żądania wyższego zachowku jest ar. 991 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

W praktyce takie sformułowanie rodzi wątpliwości, ponieważ nie zostało zdefiniowane w przepisach Kodeksu cywilnego.

Sąd Najwyższy w wyroku z 30 października 2003 r. (sygn. IV CK 158/02) podkreślił, iż uprzywilejowanie to dotyczy jedynie uprawnionych całkowicie niezdolnych do pracy trwale.

Ponadto, w orzecznictwie podkreśla się, iż niezdolność do pracy, wpływającą na wielkość zachowku, ustala samodzielnie sąd w procesie o zachowek, biorąc pod uwagę m.in. wiek czy niepełnosprawność uprawnionego.

W doktrynie często wyrażany jest pogląd, iż dla ustalenia niezdolności do pracy miarodajna jest chwila otwarcia spadku, czyli chwila śmierci spadkodawcy.

Zachowek a stopień niepełnosprawności [Przykładowe orzeczenia sądów]

„Oceny, czy w chwili otwarcia spadku uprawniony był trwale niezdolny do pracy musi dokonać sąd orzekający w sprawie o zachowek. Kryteria, jakimi powinien się kierować, muszą przede wszystkim pochodzić z przepisów z zakresu zabezpieczenia społecznego. Nie muszą to być jednak kryteria jedyne. Sąd winien więc rozważyć stopień niepełnosprawności organizmu i możliwości przywrócenia jego pełnej sprawności, ewentualność podjęcia innej pracy czy wiek uprawnionego” – tak przykładowo uzasadniał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 17 listopada 2019 r. (V ACa 229/19).

„Przepisy Kodeksu cywilnego regulujące instytucję zachowku nie definiują pojęcia „trwałej niezdolności do pracy”. Wobec potrzeby ustalenia znaczenia tego pojęcia w orzecznictwie wyrażono jednak stanowisko, że z uwagi na brak możliwości ustalenia tego pojęcia wyłącznie w oparciu o wykładnię językową, odnieść się należy do wykładni funkcjonalnej przepisu. Zasadą jest uprawnienie do zachowku w wysokości połowy udziały spadkowego. Ustawodawca wyróżnił jedynie dwie kategorie uprawnionych: osoby małoletnie i trwale niezdolne do pracy. Przyczyną nadania uprzywilejowanego statusu wskazanym grupom osób są niewątpliwie względy humanitarne i konieczność zapewnienia szczególnej ochrony tym, którzy ze względu na wiek lub stan zdrowia pozbawieni są możliwości osiągania dochodów. Ocena, czy osoba uprawniona do zachowku była w dniu otwarcia spadku trwale niezdolna do pracy w rozumieniu art. 991 § 1 k.c. powinna być dokonana z uwzględnieniem wszystkich okoliczności decydujących o możliwości osiągnięcia przez tę osobę dochodów z pracy zarobkowej. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, nawet znacznym, nie jest równoznaczne z orzeczeniem niezdolności do pracy, nie może też dowodzić trwałej niezdolności do pracy.” – podkreślił Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z 29 listopada 2022 r. (sygn. III Ca 1863/21).

„Zgodnie bowiem z regulacją zawartą w art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (…) do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Z powyższego wynika, iż samo ustalenie umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie jest jednoznaczne z trwałą niezdolnością do pracy, natomiast powód w żaden sposób nie wykazał tej okoliczności w toku niniejszej sprawy” – uznał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 20 marca 2017 r., (sygn. I ACa 2389/15).

„Powódka nie dysponuje orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy. Przedstawiła natomiast orzeczenia o ustaleniu znacznego stopnia niepełnosprawności. Orzeczenie stwierdzające znaczny stopień niepełnosprawności nie jest równoznaczne z orzeczeniem lekarza orzecznika organu rentowego o całkowej niezdolności do pracy. Jednak w dacie otwarcia spadku powódka miała 64 lata, co w połączeniu ze złym stanem zdrowia, będącym podstawą orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, uprawnia do stwierdzenia, że była trwale niezdolna do pracy” – tak stwierdził Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z 4 lipca 2014 r. (sygn. III Ca 187/14).

Podsumowanie

Samo istnienie określonego stopnia niepełnosprawności „automatycznie” nie uprawnia do ubiegania się o wyższy zachowek. Nie oznacza to jednak, iż osoba z niepełnosprawnością z takiego przywileju nie może skorzystać. Najważniejsze w takich sprawach jest ustalenie przez sąd faktu trwałej niezdolności do pracy. Dowodami w tego typu sprawach mogą być m.in. orzeczenia organów rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Osoba z niepełnosprawnością może też za pomocą innych środków dowodowych wykazać, iż niepełnosprawność uniemożliwia jej wykonywanie jakiejkolwiek pracy, a ograniczenie to jest całkowite i trwałe.

Komplet: Fundacja rodzinna w praktyce + 108 rad, jak uniknąć błędów w sp. z o.o. i P.S.A

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Żołnierz według kalkulatora ma prawo do 250 023.89 zł. Ale brakuje kilku miesięcy do 20 lat stażu. Być może uratuje go art. 47. Inaczej z nagrodą jubileuszową. Art. 444 nie pomoże

Jednym z warunków otrzymania odprawy mieszkaniowej jest osiągnięcie stażu 15 lat. Ale jest on korzystnie liczony. Wystarczy rozpocząć 15 rok służby. Taką możliwość przewiduje art. 47 ustawy z 22 czerwca 1995 r.o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Podobnie jest w przypadku stażu 20 lat powołanym przykładowo w artykule. W przypadku nagrody jubileuszowej art. 444 ustawa z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny żołnierzom zawodowym przysługują nagrody jubileuszowe po osiągnięciu wymaganych w przepisie lat służby - okres ten musi upłynąć i żołnierz musi być dalej w służbie.

Zasiłek pogrzebowy dostaniesz także z KRUS - jaka wysokość i zasady przyznawania w 2025 r. i w 2026 r.

Zasiłek pogrzebowy nie jest świadczeniem przysługującym wyłącznie w przypadku posiadania ubezpieczenia w ZUS. Uzyskanie zasiłku pogrzebowego jest możliwe także w przypadku ubezpieczenia w KRUS, to jest Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Jego warunki ulegną korzystnym zmianom od 1 stycznia 2026 r.

Te obligacje skarbowe warto zamienić w październiku 2025 r. Można na tym zarobić nawet 5%

Nawet o ponad 1/4 spadło oprocentowanie części detalicznych obligacji Skarbu Państwa. Sprawa dotyczy papierów co najmniej czteroletnich i zgodnie z najnowszymi prognozami NBP – grono osób, których dotyczyć będzie ten problem, będzie w najbliższych miesiącach dynamicznie rosło. Wszystko przez inflację, która wyraźnie wyhamowała i według prognoz na dłużej wróciła w okolice celu inflacyjnego NBP. Zdaniem Bartosza Turka są trzy zasadnicze powody, dla których warto rozważyć zamianę posiadanych obligacji skarbowych na te nowej emisji sprzedawanych w październiku 2025 r.

Czy można pracować na urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim? Praktyczne rady dla rodziców

Urlop macierzyński i rodzicielski to czas, który ustawodawca przeznacza na opiekę nad dzieckiem i regenerację sił. W praktyce jednak wiele młodych mam (i ojców) zastanawia się, czy mogą podjąć pracę podczas trwania tych urlopów – zwłaszcza w kontekście rosnących kosztów życia i chęci utrzymania aktywności zawodowej. W artykule rozwiewamy wątpliwości i omawiamy, czy można pracować podczas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, w jakiej formie i jakie są ograniczenia prawne.

REKLAMA

Najem okazjonalny: na czym polega, jakie są wymogi zawarcia umowy, czy możliwa jest szybsza eksmisja lokatora?

Umowa najmu okazjonalnego to coraz częściej wybierana forma umowy przez właścicieli nieruchomości udostępniających swoje lokale na wynajem. Ten szczególny rodzaj umowy najmu wiąże się jednak z dodatkowymi wymaganiami formalnymi. Czym dokładnie jest umowa najmu okazjonalnego, jakie korzyści oferuje wynajmującym i najemcom oraz jakie dokumenty są niezbędne do jej skutecznego zawarcia?

Dni wolne na opiekę – który wariant wybrać? PIP tłumaczy zasady

Zgodnie z najnowszymi wyjaśnieniami Państwowej Inspekcji Pracy, pracownicy mają możliwość skorzystania z różnych form usprawiedliwionej nieobecności w pracy, jeśli pojawi się potrzeba nagłego wyjścia. Takie prawo przysługuje w trzech przypadkach: zwolnienia z powodu siły wyższej, urlopu opiekuńczego oraz opieki nad dzieckiem.

Zapłakany kurier i złamane prawo: wielka cisza państwa wobec współczesnego niewolnictwa. Anatomia wyzysku i czarna lista zaniechań

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej milczy, gdy tu i teraz, na naszych ulicach, uprawiane jest współczesne niewolnictwo. Nie gdzieś daleko, nie w obozach pracy czy na plantacjach, ale w centrum Wrocławia, Warszawy i Krakowa. Tysiące młodych ludzi – imigrantów, studentów, desperatów – jeździ na „rowerach”, które rowerami już dawno nie są, wozi jedzenie bez badań sanitarnych, pracuje bez umów i bez ubezpieczenia. Algorytm przydziela im zlecenia, flotowiec odbiera połowę zarobku, a państwo odwraca wzrok.To nie jest „innowacja”. To nie jest „elastyczny rynek pracy”. To jest systemowy wyzysk, ubrany w kolorowe aplikacje i slogany o nowoczesności. Współczesne niewolnictwo – tyle że w białych rękawiczkach – pisze adwokat Grzegorz Prigan.

Komornik zajmie nawet minimalne wynagrodzenie – dłużnicy mają się czego obawiać. Koniec z „patologią egzekucyjną”, „pro dłużniczymi” przepisami i nierównym traktowaniem wierzycieli

Zmniejszenie kwoty wolnej od potrąceń sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne do kwoty stanowiącej równowartość 80% (a nie jak obecnie – 100%) minimalnego wynagrodzenia za pracę – to postulat petycji obywatelskiej, nad którą już niebawem „pochyli” się Sejm. Żądana zmiana przepisów miałaby położyć kres „dramatycznemu stanowi egzekucji w naszym kraju”, który w ocenie petytorki – spowodowany jest „deprecjonowaniem od wielu lat postępowania egzekucyjnego w Polsce poprzez coraz większe ograniczenia w samej egzekucji, stanowiące pro dłużnicze, a jednocześnie przeciwne interesom Wierzyciela przepisy.”

REKLAMA

Zaostrzą kary, a nawet zrobią z tego przestępstwo - teraz to tylko wykroczenie zagrożone mandatem 500 zł

Co do zasady dozwolone jest swobodne poruszanie się pojazdami jedynie po drogach publicznych. Drogi leśne natomiast są z takiej swobody na ogół wyłączone, chyba że wyraźnie zdecydowano inaczej – np. ustawiony przy drodze leśnej znak dopuszcza wjazd lub jej wykorzystanie, albo znajduje się oznaczenie parkingu. Obecnie za naruszenie zakazu poruszania się pojazdami po drogach leśnych grozi mandat w wysokości 500 zł. Ale już trwają prace legislacyjny nad zaostrzeniem przepisów i w niektórych przypadkach to może stać się przestępstwem.

Ulga rehabilitacyjna na remont: duże korzyści, jeszcze większe pułapki

Czy osoba z niepełnosprawnością może odliczyć wydatki na remont łazienki, kuchni czy montaż klimatyzacji? Teoretycznie tak, ale w praktyce obowiązuje szara strefa interpretacji dotycząca ulg remontowych . Urzędy skarbowe często różnie oceniają te same sytuacje, a brak jednoznacznych przepisów zmusza podatników do walki o każdą złotówkę odliczenia.

REKLAMA