REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Prawne uwarunkowania dokonania ekshumacji i przewiezienia zwłok i szczątków ludzkich na terytorium RP

Krystyna Sulczewska
Ekshumacja i przewiezienia zwłok i szczątków ludzkich na terytorium RP/ Fot. Fotolia
Ekshumacja i przewiezienia zwłok i szczątków ludzkich na terytorium RP/ Fot. Fotolia
Fotolia
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Śmierć osoby bliskiej zawsze wiążę się z ogromnymi emocjami dla jej najbliższych. Po dokonaniu pochówku, niejednokrotnie dochodzi do sytuacji, w których członkowie rodziny podejmują trudną decyzję o wydobyciu i przeniesieniu zwłok albo szczątków w inne miejsce pochówku (ekshumacja).

Szczegóły dotyczące przeprowadzenia tejże procedury szczegółowo uregulowane zostały w ustawie z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. 2011, Nr 118, poz. 687 ze zm.) zwanej w dalszej części artykułu „ustawą” oraz w aktach wykonawczych – Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 roku w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (Dz. U. 2001, Nr 153, poz. 1783), wraz z rozporządzeniami zmieniającymi z dnia: 21 grudnia 2006 roku (Dz. U. 2007, Nr 1, poz. 10) oraz z dnia 23 marca 2011 roku (Dz. U. 2011, Nr 75, poz. 405).

REKLAMA

Zobacz także:  Transport zwłok z zagranicy

Zgodnie z art. 1 ustawy, zakładanie i rozszerzanie cmentarzy komunalnych należy do zadań własnych gminy, natomiast o założeniu lub rozszerzeniu cmentarza wyznaniowego decydują władze kościelne. Podstawowy okres pochówku to 20 lat, przed jego upływem, grób nie może zostać wykorzystany do ponownego chowania. Kiedy nastąpi przekroczenie wspomnianego okresu, grób może zostać przeznaczony do chowania chyba, że jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie i wniesie ustaloną opłatę przewidzianą za pochowanie zwłok, przedłużając okres pochówku o kolejne 20 lat (art. 7). Co ciekawe, ustawodawca w literalnym brzemieniu art. 7 ust.1 przewidział, iż do zapłaty i co za tym idzie, przedłużenia okresu uniemożliwiającego pochowanie w tym samym miejscu kolejnych zwłok, uprawniona jest „jakakolwiek osoba”, nie wspomniano, że jest to ściśle określony krąg osób, w związku z tym, wysunąć można przypuszczenie, że nawet niespokrewniona ze zmarłym osoba wyraża wolę przedłużenia okresu jej spoczywania w danym miejscu i uiszcza odpowiednią opłatę. Ustawodawca nie przewidział dopuszczalnej liczby takich przedłużeń, a więc nie ma prawnych przeszkód dokonania kolejnych zastrzeżeń przeciwko przeznaczeniu grobu do ponownego chowania, opatrzonych wniesieniem stosownych opłat.

W praktyce, aby móc dokonać ekshumacji zwłok (szczątków) i przenieść je na inne miejsce pochówku należy:

  1. Ustalić krąg osób uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem o ekshumację.
  2. Uzyskać zgodę zarządcy cmentarza, na którym spoczywają obecnie zwłoki (szczątki) na ich przeniesienie.
  3. Uzyskać zgodę zarządcy cmentarza, na który zwłoki (szczątki) mają zostać przeniesione na ich przyjęcie.
  4. Opłacić miejsce „nowego” pochówku.
  5. Uzyskać zaświadczenie uprawnionego zakładu o przewiezieniu zwłok „szczątków” z dotychczasowego na nowe miejsce pochówku.
  6. Wystąpić do powiatowego inspektora sanitarnego właściwego ze względu, na aktualne miejsce spoczynku osoby zmarłej w wnioskiem o wydanie zgody na ekshumację dołączając: wykaz osób uprawnionych do ekshumacji wraz ich zgodą na dokonanie ekshumacji, oświadczenie wnioskodawcy o braku wiedzy o sprzeciwach osób uprawnionych czy toczących się w tej sprawie postępowaniach sądowych oraz dołączając dokumenty wymienione w punktach 2-5. Powiatowy inspektor sanitarny, po zapoznaniu się z dostarczoną dokumentacją, jeśli uzna, że jest ona kompletna, w ciągu miesiąca wydaje decyzje w przedmiocie udzielenia zgody na dokonanie ekshumacji.

Zobacz także:  Kto i jak może założyć cmentarz?

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Na mocy art. 10 prawo do pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa, pozostała rodzina osoby zmarłej (ten sam krąg osób uprawniony jest do wystąpienia z wnioskiem o ekshumację zwłok albo szczątków ludzkich), a mianowicie:

  1. Pozostały małżonek (ka);
  2. Krewni zstępni; czyli potomkowie w linii prostej, na przykład dzieci, wnuki, prawnuki itd.
  3. Krewni wstępni;  czyli przodkowie w linii prostej, na przykład rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.
  4. Krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa; obliczanie pokrewieństwa w linii bocznej odbywa się zgodnie z komputacją rzymską (pomijany zostaje wspólny przodek, a liczone są urodzenia dzielące poszczególne osoby) dla których pokrewieństwo jest ustalane.
  5. Powinowaci w linii prostej do 1 stopnia, czyli połączenie stosunkiem prawno-cywilnym danej osoby z krewnymi jej małżonka, nie zachodzą tutaj „więzy krwi”.

Jeżeli żadna z wymienionych osób nie pochowa zwłok ani nie zostaną one przekazane na cele naukowe, obowiązek ten przechodzi na gminę właściwą ze względu na miejsce zgonu.

REKLAMA

Warto zwrócić uwagę na literalne brzmienie punktu pierwszego „pozostały małżonek”, jak postrzegać zatem sytuację, w której małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód albo strony nigdy nie były małżeństwem…? Dokonując interpretacji wspomnianego zapisu, uznać należy, że prawo do pochówku (czy ekshumacji) przysługuje jedynie małżonkowi, zatem związki nieformalne (konkubinaty) albo pary rozwiedzione pozbawione są przymiotu decydowania o miejscu pochówku zmarłego. Pod rozwagę poddać należy również, czy katalog zawiera krąg osób równouprawnionych do pochówku / ekshumacji, czy też, osoby te wymienione zostały według kolejności pierwszeństwa, to znaczy, że na przykład zstępni mogą decydować dopiero wówczas, gdy decyzji nie podjął małżonek…? Ciekawą sytuację poruszył wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03 grudnia 2010r. I CSK 66/10 (LEX 738085) stwierdzający, że prawo do grobu ziemnego, w razie braku zastrzeżenia po upływie 20 letniego terminu wygasa dopiero wówczas, gdy zarząd cmentarza użył przedmiotowego miejsca do ponownego pochowania w nim zwłok, czyli oddał to miejsce innemu podmiotowi, nieposiadającemu wcześniej prawa do grobu w tym miejscu, celem pochowania w nim zwłok „obcego” zmarłego. Orzecznictwo wojewódzkich sądów administracyjnych zajmuje stanowisko, iż przytoczony wyżej krąg osób uprawnionych do pochowania czy ekshumacji zwłok (szczątków) wymienia poszczególne osoby w sposób równouprawniony, a więc do dokonania pochówku czy ekshumacji konieczna jest wspólna zgoda wszystkich uprawnionych osób (por. wyrok z 05.08.2010r. VII SA/Wa 1423/09, wyrok z 28.04.2010r. II SA/Ol 79/10), a w razie braku takiej zgody, niezbędnym jest przeprowadzenie postępowania przed powszechnym sądem cywilnym. Nieco odmienne stanowisko zaprezentowane zostało w orzeczeniu wsa w Olsztynie (wyrok z 30.03.2010r. II SA/Ol 70/10) uznające, iż równość zachodzi w ramach poszczególnych grup osób uprawnionych, na przykład w ramach kategorii „krewni zstępni” takie samo prawo do decydowania o miejscu pochówku przysługuje zarówno dzieciom, jak również wnukom, prawnukom etc. Natomiast zamierzeniem ustawodawcy, który stworzył pięć grup uprawnionych podmiotów, było wprowadzenie pomiędzy nimi pierwszeństwa, a zatem o kwestiach związanych z pochówkiem czy ekshumacją w pierwszej kolejności rozstrzygnąć ma pozostały małżonek, a dopiero później uprawnienie to przechodzi kolejno na krewnych wstępnych, zstępnych, bocznych do 4 stopnia pokrewieństwa i na końcu, na powinowatych w linii prostej do 1 stopnia. Na poparcie zajętego stanowiska, przywołany został wyrok SN z dnia 25 września 1972r. (II CR 353/72, LEX nr 1519). W omawianym wyroku wsa z dnia 30 marca 2010r., sąd wyraźnie zaznaczył, że ustawodawca nie „ustalił pierwszeństwa w ramach wymienionych grup”, wysunąć można zatem tezę, iż w ramach danej grupy zachodzi równość podmiotów, natomiast poszczególne grupy osób uprawnionych ułożone są według kolejności pierwszeństwa decydowania o pochówku czy ekshumacji zmarłego. Zwrócono także uwagę, iż powiatowy inspektor sanitarny przed podjęciem decyzji zezwalającej na przeniesienie zwłok (szczątków) rozważyć powinien także kto, i w jakim stopniu zajmował się bieżącą opieką nad grobem, regulował wszelkie opłaty związane z miejscem pochówku, a więc wykazywał faktyczne zainteresowanie losem osoby zmarłej. Jako argument przemawiający za ekshumacją, uznać należy chęć umieszczenia szczątków bliskich w jednym miejscu (na jednym cmentarzu, czy w jednej miejscowości). Niejednokrotnie koleje ludzkiego losu powodują zmianę miejsca zamieszkania osób najbliższych zmarłemu, co w połączeniu z coraz starszym wiekiem znacząco utrudnia, a z czasem wręcz uniemożliwia należyte okazywanie kultu osobie zmarłej poprzez dbałość o grób, odwiedzanie cmentarza odbierając niejako prawo do poszanowania miejsca pochówku czy podtrzymywania rodzinnych więzi. Kiedy więc, członkowie rodziny zmieniają miejsce stałego zamieszkania, powinni mieć, według kolejności wymienionej przez ustawodawcę, prawo do podjęcia decyzji o przeniesieniu szczątków bliskiego na wskazany przez nich cmentarz. Także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 1982r. (IV CR 171/82, OSNC 1983/1/12) zauważa, że podjęcie decyzji związanych z pochówkiem należy do osób wymienionych w art. 10 ustawy, z zachowaniem kolejności tam zaprezentowanej. Interesującym jest również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 1975 roku (II CR 193/75, OSP 1977/1/5), w którym przedstawiony został pogląd głoszący, że w przypadku sporu między najbliższymi członkami rodziny co do miejsca pochowania oraz sposobu roztoczenia opieki nad grobem, sąd rozstrzygając ów spór powinien mieć na względzie nie tylko przepisy ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, lecz przede wszystkim przepisy prawa cywilnego; sąd może uznać, że chociaż art. 10 ustawy wymienia w pierwszej kolejności jako osobę uprawnioną do pochowania zmarłego pozostałego przy życiu małżonka, to gdy okoliczności sprawy czyli np. napięte lub wręcz wrogie wzajemne stosunki pomiędzy małżonkami oraz ostatnia wola zmarłego mogą przemawiać za przyznaniem ochrony na mocy art. 23 i 24 kc innym członkom rodziny osoby zmarłej.

REKLAMA

Tak szczegółowe omówienie kwestii związanych z decydowaniem o pochówku czy ekshumacji zwłok (szczątek) osoby zmarłej uzasadnione jest występowaniem powszechnym sporów interpretacyjnych art. 10 ustawy. Należy więc wyraźnie podkreślić, że cytowany art. 10 wymienia krąg osób według zasad pierwszeństwa, zatem osoby wykazane w grupie pierwszej mają pierwszeństwo w decydowaniu o losie zmarłego przed osobami z grupy drugiej i pozostałych, podobnie osoby z drugiej grupy mają pierwszeństwo przed osobami z grupy trzeciej czy czwartej. Dopiero w przypadku braku osób z wyższej grupy, albo w przypadku, gdy osoba uprawniona nie wykonuje albo nie może wykonać przysługujących jej praw, do decydowania dopuszczone zostają osoby z dalszych grup (porównaj z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1972r. II CR 353/72, OSNC 1973/6/109). Natomiast w obrębie jednej grupy, między poszczególnymi osobami występuje równość, tj. dzieci mają takie samo prawo do decydowania o pochówku czy ekshumacji jak wnuki czy prawnuki. Taka wykładnia zdaje się najlepiej oddawać wolę ustawodawcy, którego zamierzeniem było pozostawienie prawa do decydowania osobom najbliższym zmarłemu, a dopiero w ich braku, dopuszcza osoby z dalszego otoczenia.

Obecnie, niektórzy powiatowi inspektorzy sanitarni dokonują, zdaniem autora, zbytniego rozszerzenia przysługujących im kompetencji. Wszak, rolą inspektora powinno być jedynie rozstrzygnięcie sprawy (wydanie zgody na dokonanie ekshumacji zwłok albo szczątków) wyłącznie w kontekście sanitarno-porządkowym (patrz wyrok wsa z dnia 26 września 2013r. III SA/Lu 307/13, LEX 1465732), jeśli więc dokonanie ekshumacji, przewóz zwłok albo szczątek i dokonanie ich ponownego pochówku przeprowadzone zostaną z zachowaniem panujących w tym zakresie przepisów sanitarnych, organ nie powinien badać zasadności złożenia wniosku, motywów stron czy prowadzić postępowania dowodowego prowadzącego do ustalenia wszystkich żyjących osób wymienionych jako uprawnione do decydowania o ekshumacji (chodzi o sytuacje, gdy istnieją osoby wskazane w wyższej grupie, a organ zmierza do ustalenia osób z dalszych grup, które pozbawione są przecież przymiotu pierwszeństwa), opierając się na oświadczeniach wnioskodawcy, przez które bierze na siebie odpowiedzialność za składane informacje.

Zobacz także:  W jaki sposób można pochować zwłoki?

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Wynagrodzenie minimalne 2023 [quiz]
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/15
Kiedy będą miały miejsce podwyżki minimalnego wynagrodzenia w 2023 roku?
od 1 stycznia i od 1 lipca
od 1 stycznia i od 1 czerwca
od 1 lutego i od 1 lipca
Następne
Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Czy oskładkowanie umów cywilnoprawnych da wyższe emerytury w przyszłości? Polacy w to nie wierzą, chcą renegocjacji KPO

Aż 71,5% Polaków nie wierzy, że przyszła państwowa emerytura pozwoli im na godne życie, wynika z najnowszych badań dla Useme.com. Za to coraz więcej rodaków zaczyna oszczędzać na emeryturę poza systemem ZUS. Co więcej, Polacy oczekują od rządu renegocjacji z Komisją Europejską kamienia milowego KPO dot. oskładkowania umów cywilnoprawnych.

12 rat dla powodzian. Rząd pomoże spłacić kredyt hipoteczny

Rząd zapowiedział możliwości wsparcia dla kredytobiorców poszkodowanych w wyniku powodzi. Rozwiązanie zakłada, że Fundusz Wsparcia Kredytobiorców spłaci 12 rat kredytu hipotecznego dla powodzian. Rząd pracuje też nad wprowadzeniem ulg dla powodzian w spłatach także innych zobowiązań – nie tylko tych hipotecznych.

Zasiłek opiekuńczy na zdrowe dziecko. Do 60 dni w roku. ZUS przypomina, który rodzic może dostać te pieniądze. Sprawdź zasady

Zasiłek opiekuńczy na zdrowe dziecko. Do 60 dni w roku. ZUS przypomina, że każdy może dostać te pieniądze. Jest to informacja szczególnie istotna dla osób z terenów dotkniętych powodzią, na których zajęcia w przedszkolach i szkołach zostały zawieszone.

ZUS: Świadczenia na zalanych terenach wypłacane są na bieżąco

Rzecznik Prasowy ZUS Paweł Żebrowski poinformował, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych na bieżąco wypłaca świadczenia na terenach dotkniętych powodzią, w tym 14 emerytury. Obecnie około 85 proc. emerytów w ZUS otrzymuje emeryturę bezpośrednio na rachunek bankowy

REKLAMA

MON: Ubrać szpiega - kwoty na zakup cywilnego ubrania przez funkcjonariuszy Służby Wywiadu Wojskowego

Zmieni się wysokość równoważnika pieniężnego i kwota na zakup ubrania typu cywilnego w zamian za umundurowanie przyznawanego funkcjonariuszom Służby Wywiadu Wojskowego. W Ministerstwie Obrony Narodowej trwają prace nad nowelizacją przepisów.

Rewolucja w szkołach! Czy biologia, chemia i geografia znikną ze szkół podstawowych? MEN stawia sprawę jasno

Rewolucja w szkołach! Czy biologia, chemia i geografia znikną ze szkół podstawowych? Ministerstwo Edukacji Narodowej stawia sprawę jasno. Założenia dotyczące profilu absolwenta przedszkola i szkoły podstawowej są już przygotowane.

Lex Kamilek: Niespójne przepisy powodują problemy organizacyjne w szkołach. Środowisko pedagogiczne skupia się na biurokracji

Ustawa Kamilka, lub inaczej lex Kamilek, wywołała pewne zamieszanie w kręgach m.in. nauczycieli i dyrektorów szkół. Ich wątpliwości budzi m. in. przepis o konieczności przedstawienia zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego. Ten fragment ustawy pozostawia szerokie pole do interpretacji.

Wcześniejsze emerytury dla tych pracowników w 2025 r.

Wcześniejsze emerytury dla tych pracowników w 2025 r. Kto może liczyć na wcześniejszą emeryturę w 2025 r.? Czy pracownik musi osiągnąć powszechny wiek emerytalny, by uzyskać prawo do emerytury? Co z emeryturami stażowymi?

REKLAMA

Zmiany w wypłatach emerytur. Niektórzy szybciej dostaną pieniądze. Może się zmienić sposób wypłaty. Sprawdź zasady.

Zmiany w procesie wypłat emerytur. Wiele osób szybciej dostanie pieniądze. Może się też zmienić sposób wypłaty. Wcześniejsza wypłata i specjalne punkty poboru świadczeń – sprawdź, czy to dotyczy również ciebie.

Większość Polaków nie liczy na godne życie z emerytury. Przygnębiające wyniki badania

W argumenty o odkładaniu na godną, państwową emeryturę nie wierzy blisko 3/4 Polaków. Ich zdaniem waloryzacja emerytur nigdy nie dogoni wzrostu realnych cen. Polacy nie wierzą też w argumenty rządu za wprowadzeniem pełnego ozusowania umów o dzieło i zleceń.

REKLAMA