Celem postępowania nakazowego jest usprawnienie i przyśpieszenie egzekucji. Jednocześnie postępowanie te jest bardzo formalne. Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydaje się tylko w ściśle określonych sytuacjach i po przedstawieniu wymienionych przez kodeks dowodów.
Sąd z urzędu nie rozpatruje spraw w trybie nakazowym. Może tego dokonać jedynie na wyraźny wniosek powoda.
Tak więc jeżeli wnoszący pozew (czyli powód) chce aby sprawa była rozpatrzona przez sąd w postępowaniu nakazowym musi to napisać w pozwie.
Trzeba umieścić w pozwie mniej więcej taką formułkę: „Działając w imieniu własnym wnoszę, na postawie art. 4841 § 2 k.p.c., o rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym
Pisząc natomiast pozew na formularzu żądanie trzeba umieścić w rubryce nr 8 na drugiej stronie formularza.
Kodeks postępowania cywilnego ściśle określa, w jakich sytuacjach można wnieść pozew w postępowaniu nakazowym. Nie w każdej, bowiem sprawie może być wydany nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym.
Sąd wydaje nakaz zapłaty tylko w sprawie o roszczenie pieniężne lub świadczenie innych rzeczy zamiennych. Zatem sąd nie wyda nakazu zapłaty w sprawie o naruszenie posiadania, zwrot rzeczy, rozwodu itd.
Pierwszą z podstaw wydania nakazu w postępowaniu nakazowym jest oparcie żądania pozwu na dokumencie urzędowym.
Drugą podstawą jest zaakceptowany przez dłużnika rachunek. Przykładem takiego rachunku może być podpisana przez dłużnika faktura VAT.
Trzecią grupą dokumentów, na których można oprzeć wydanie nakazu zapłaty jest wezwanie do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu.
Ważne jest, aby było to pisemne uznanie długu. Tak więc sąd nie wyda nakazu zapłaty na podstawie zapłaty odsetek lub spełnienia części świadczenia. Są to co prawda przykłady uznania długu, jednak nie można uznać, że są to pisemne uznania długu.
Czwartą przesłanka wydania nakazu zapłaty jest przedstawienie zaakceptowanego przez dłużnika żądania zapłaty zwróconego przez bank i niezapłaconego z powodu braku środków na rachunku bankowym.
Piątą podstawą do wydania nakazu zapłaty jest weksel, czek, warrant, rewers. Wszystkie te dokumenty muszą być prawidłowo wypełnione. Są to bowiem dokumenty bardzo formalne. Ich treść nie może również nasuwać żadnych wątpliwości.
Art. 485 § 2a kpc wprowadza kolejną przesłankę do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Sąd wydaje nakaz na podstawie dołączonych do pozwu dokumentów:
