Czy można zignorować system kaucyjny i dalej wyrzucać puszki, plastikowe i szklane butelki do odpadów segregowanych tak jak dotychczas? Czy grożą za to kary?

• Co obejmuje system kaucyjny?
• Jak oznaczany jest system kaucyjny na opakowaniach?
• Czy można wyrzucać opakowania objęte systemem kaucyjnym do odpadów segregowanych?
• Czy coś mi grozi, jeżeli nie oddam butelki do systemu kaucyjnego?
• Dlaczego lepiej nie pomijać systemu kaucyjnego, mimo braku kar?
• Jak korzystać z systemu kaucyjnego?
• Kto zarabia na nieodzyskanej kaucji?

Co obejmuje system kaucyjny?

System kaucyjny dotyczy jedynie jednorazowych opakowań po napojach wprowadzanych na rynek po 1 października 2025 r. Warunkiem objęcia opakowania systemem jest jego wyraźne oznakowanie. W obiegu pozostaną jednak także produkty niepodlegające systemowi — nie wszystkie opakowania napojów zostaną nim objęte. Kaucja obowiązuje wyłącznie dla: puszek aluminiowych do 1 l (0,50 zł), butelek PET do 3 l (0,50 zł) oraz butelek szklanych do 1,5 l (1,00 zł).

Jak oznaczany jest system kaucyjny na opakowaniach?

Oznaczenie systemu kaucyjnego na opakowaniu wyglądać może w następujący sposób:

Warto mieć na uwadze, że system kaucyjny nie jest uniwersalny i zawiera ustawowe wyłączenia (jak np. niektóre puszki po piwie rzemieślniczym, duże butelki szklane po wodzie niegazowanej czy opakowania wielokrotnego użytku). W tej złożonej sytuacji, rozwiązaniem jest prosta zasada: zawsze sprawdź opakowanie pod kątem oznaczenia systemu kaucyjnego. Opakowania z takim symbolem włączasz do systemu, te bez niego – nadal wyrzucasz do odpowiednich frakcji odpadów segregowanych.

Czy można wyrzucać opakowania objęte systemem kaucyjnym do odpadów segregowanych?

Co ciekawe, od października 2025 roku wcale nie grozi kara za wrzucenie opakowań z kaucją do zwykłych pojemników na segregowane śmieci. Butelki PET czy puszki nadal będą trafiać do recyklingu dzięki gminnym punktom zbiórki. Jednak… choć możesz tak robić, nie oznacza to, że powinieneś tego unikać. System kaucyjny został stworzony, by zmniejszyć ilość odpadów – z czasem na pewno przyzwyczaimy się do zwrotu opakowań, a każdy mały gest ma znaczenie.

Czy coś mi grozi, jeżeli nie oddam butelki do systemu kaucyjnego?

Pomimo rozbudowanej kampanii informacyjnej i licznych materiałów edukacyjnych udostępnionych na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska dotyczących systemu kaucyjnego, nie ma tam wzmianki o grożących karach czy innych sankcjach za pozbywanie się opakowań objętych tym systemem w dotychczasowy sposób – to znaczy przez wrzucanie ich do odpowiednich pojemników na odpady segregowane (np. żółtych dla plastiku i metalu, zielonych dla szkła).

Na obecnym etapie system kaucyjny działa przede wszystkim jako zachęta finansowa – zwracając opakowanie, odzyskujemy zapłaconą kaucję. Warto pamiętać, że rezygnacja z tego mechanizmu oznacza po prostu wyższe koszty zakupów napojów w opakowaniach objętych systemem. Jeśli wrzucimy butelkę czy puszkę do żółtego (plastik/metal) lub zielonego (szkło) pojemnika, kaucja przepada.

Dlaczego lepiej nie pomijać systemu kaucyjnego, mimo braku kar?

Warto zauważyć, że system kaucyjny zakłada aż 90% odzysk surowców – to ambitny cel. Ponieważ działa on niezależnie od gminnych systemów segregacji, jego skuteczność zależy od aktywnego udziału konsumentów. Jeśli wielu z nas zrezygnuje z korzystania z tego rozwiązania, koszty gospodarowania odpadami mogą wzrosnąć, a państwo może w przyszłości sięgnąć po środki przymusu, np. kary za nierespektowanie systemu – być może analogiczne do tych, które stosuje się przy błędnej segregacji śmieci.

Jak korzystać z systemu kaucyjnego?

Jak już wspomniano wcześniej, system kaucyjny dotyczy wyłącznie opakowań oznaczonych specjalnym symbolem kaucji. Aby odzyskać zapłaconą kaucję oraz przyczynić się do wysokiego odsetka recyklingu, takie opakowania należy zwracać w automacie zwrotnym lub w wyznaczonym punkcie zwrotu. Przy zwracaniu należy spełnić następujące warunki:

• Opakowania nie mogą być zgniecione i muszą być czyste – nie wolno pozostawiać w nich resztek napojów.
• Naklejone etykiety można zostawić na opakowaniu.
• W przypadku butelek z zakrętką należy zwracać je razem z zakrętką.
• Na opakowaniu musi być czytelny kod kreskowy – jest on niezbędny, zwłaszcza przy zwrocie w automacie, ponieważ bez niego urządzenie nie rozpoznaje rodzaju opakowania.

Sklepy o powierzchni handlowej powyżej 200 m² są obowiązane przyjmować zwroty opakowań kaucyjnych oraz muszą być wyraźnie oznaczone jako punkty przyjmujące. Sklepy o mniejszej powierzchni mogą dołączyć do systemu dobrowolnie. Jeżeli dany sklep nie jest jego uczestnikiem, nie ma obowiązku przyjmowania opakowań od klientów. Kaucja zwracana jest natychmiast – w formie gotówki albo na konto powiązane z kartą płatniczą, którą klient pokaże przy zwrocie opakowania.

Kto zarabia na nieodzyskanej kaucji?

Środki pochodzące z nieodebranych kaucji zasilają fundusze operatorów systemu kaucyjnego, którymi w Polsce są zazwyczaj spółki akcyjne tworzone przez duże podmioty handlowe i producentów napojów. Istotne jest, że operatorzy ci funkcjonują w oparciu o ustawę o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, która nakłada na nich obowiązek działania w modelu non-profit. W praktyce oznacza to, że wszelkie przychody – w tym wpływy z kaucji, które nie zostały odebrane przez konsumentów – mogą być wykorzystywane wyłącznie na cele związane z utrzymaniem i rozwojem systemu kaucyjnego oraz działania edukacyjne skierowane do społeczeństwa.