Obowiązek naprawienia szkody (art. 46)

Obowiązek naprawienia szkody jest środkiem karnym o funkcji przede wszystkim kompensacyjnej. Może być on orzeczony w przypadku skazania za następujące 8 rodzajów przestępstw:

• spowodowania śmierci
• spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
• naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia
• przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji
• przestępstwa przeciwko środowisku mieniu
• przestępstwa przeciwko środowisku
• przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu
• przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową,

Pod pojęciem szkody można rozumieć zarówno szkodę materialną jak i niematerialną. W związku z powyższym również sam etap naprawienia szkody może przebiegać dwutorowo tj. może polegać na naprawieniu szkody przez uiszczenie danej kwoty pieniężnej (np. zwrotu wartości ukradzionego radia) albo na danej czynności (np. sprawca który jest szklarzem zamiast płacić za wymianę i kupno wybitej szyby sam może naprawić wybitą przez siebie szybę).

Obowiązek naprawienia szkody występuje w kilku konfiguracjach procesowych tj. może być orzekany na wniosek pokrzywdzonego (lub prokuratora), może być orzekany z urzędu (choć fakultatywnie) jako środek probacyjny przy wymierzeniu kary ograniczenia wolności (art. 36 p. 2 Kodeksu karnego) , jest orzekany w całości lub części przy warunkowym umorzeniu postępowania lub może nawet występować zamiast kary jako tzw. samoistny środek karny w przypadku określonym w art. 59 p. 1 Kodeksu karnego.

Z punktu widzenia procesu karnego najczęściej obowiązek naprawienia szkody będzie orzekany przy uwzględnieniu wniosku pokrzywdzonego. W myśl przepisu art. 49 a Kodeksu postępowania karnego wniosek o naprawienie szkody może zgłosić pokrzywdzony lub prokurator, z tym że musi to uczynić w nieprzekraczalnym terminie (tzw. prekluzyjnym) do końca pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie. Podkreślenia wymaga fakt, iż samo złożenie tego wniosku w przypadku skazania oskarżonego zobowiązuje sąd do orzeczenia tego obowiązku w całości lub części.

Należy pamiętać o tym, że sam fakt złożenia wniosku o naprawienie szkody nie czyni pokrzywdzonego stroną procesu karnego (choć zabezpiecza jego roszczenia majątkowe), albowiem w myśl przepisów kodeksu postępowania karnego aby być stroną pokrzywdzony musi złożyć oświadczenie o przystąpieniu do procesu w charakterze oskarżyciela posiłkowego I to najpóźniej do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego, czyli odczytania aktu oskarżenia (art. 54 p. 1 KPK).

Zobacz serwis: Odpowiedzialność karna