Protest wyborczy – czym jest, kto może złożyć i w jakim terminie? 2 tura [WYBORY 2025]

• Czym jest protest wyborczy?
• Kto może wnieść protest wyborczy?
• Protest wyborczy: kiedy złożyć? jakie powody?
• Protest wyborczy: gdzie złożyć?
• Protest wyborczy: co powinien zawierać?
• Protest wyborczy a ważność wyborów

1 czerwca 2025 r. odbędzie się II tura wyborów prezydenckich. Każdy, kto zauważy nieprawidłowości mogące wpłynąć na wynik głosowania, ma prawo złożyć protest wyborczy. Kwestie te zostały uregulowane w ustawie z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy.

Czym jest protest wyborczy?

Protest wyborczy to formalna skarga obywatela na nieprawidłowości w przebiegu wyborów lub referendum. Należy go złożyć do sądu wskazanego w przepisach szczególnych kodeksu. W przypadku wyborów prezydenckich – protest wyborczy składa się do Sądu Najwyższego. Należy sformułować w nim konkretne zarzuty i wskazać dowody na ich poparcie.

Kto może wnieść protest wyborczy?

Każdy wyborca, którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania może wnieść protest przeciwko ważności wyborów z powodu rozpuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom (wymienionych poniżej) lub naruszenia przez właściwy organ wyborczy przepisów kodeksu dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów. Należy także pamiętać o tym , że prawo to przysługuje także przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej i pełnomocnikowi wyborczemu.

Protest wyborczy: kiedy złożyć? jakie powody?

Kodeks wyborczy uwzględnia następujące powody, które pozwalają na wniesienie protestu wyborczego. Jednym z nich jest dopuszczenie się przestępstwa przeciwko wyborom, które mają wpływ na przebieg głosowania, ustalenie wyników głosowania lub wyników wyborów. Przestępstwa te zostały określone w rozdziale XXXI Kodeksu karnego. Są to:

• Fałszowanie dokumentów i manipulacje
• • Art. 248 Kodeksu karnego wymienia szereg działań, które podważają integralność procesu wyborczego. Karze do trzech lat pozbawienia wolności podlega każdy, kto np. fałszuje listy wyborcze, wpisując osoby nieuprawnione lub pomijając osoby uprawnione. Surowo traktowane są także próby niszczenia lub podrabiania protokołów, a także manipulacje przy obliczaniu głosów.
  • Ustawodawca przewidział także odpowiedzialność karną za wykorzystywanie podstępu – np. w celu uzyskania nielegalnej karty do głosowania, bądź wpływania na skład dokumentacji wyborczej.
• Przemoc i groźby
• • Jeszcze surowiej prawo traktuje działania, które zakłócają przebieg wyborów za pomocą przemocy, gróźb czy oszustwa. Art. 249 KK przewiduje za takie czyny od trzech miesięcy do pięciu lat więzienia. Zakazane jest nie tylko uniemożliwienie głosowania czy obliczania głosów, ale także próby zastraszania kandydatów lub organizatorów spotkań wyborczych.
  • Podobne sankcje przewiduje art. 250 KK – tym razem dla osób, które przemocą lub nadużyciem zależności (np. w miejscu pracy) wpływają na sposób głosowania obywateli. Zmuszanie do głosowania, powstrzymywanie od niego lub próby kierowania wyborczym wyborem stanowią poważne przestępstwa, które uderzają w wolność sumienia i prawo do swobodnego wyboru.
• Kupowanie głosów – łapownictwo wyborcze
• • Problem tzw. korupcji wyborczej również znalazł swoje miejsce w Kodeksie. Artykuł 250a penalizuje zarówno przyjmowanie, jak i oferowanie korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za głosowanie w określony sposób. Grozi za to kara do pięciu lat więzienia. W przypadku mniejszej wagi sprawca może zostać ukarany grzywną lub ograniczeniem wolności. Jeśli sprawca sam zgłosi przestępstwo, sąd może złagodzić karę lub nawet jej nie wymierzyć.
• Naruszenie tajności głosu
• • Każdy obywatel ma prawo wyrazić swoją wolę bez obawy, że ktoś się o tym dowie. Art.251 Kk mówi wprost – kto wbrew woli głosującego zapoznaje się z jego wyborem, narusza prawo i może trafić do więzienia na dwa lata, zostać ukarany grzywną lub ograniczeniem wolności.

Drugim powodem, uprawniającym do złożenia protestu wyborczego jest jest naruszenie przepisów kodeksu dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów.

Protest wyborczy: gdzie złożyć?

Protest wyborczy należy wnieść do sądu wskazanego w przepisach szczególnych kodeksu. Zasady wnoszenia protestów i tryb ich rozpatrywania, a także orzekania o ważności wyborów określają przepisy szczególne kodeksu. W przypadku wyborów prezydenta RP, protest wyborczy należy złożyć na piśmie do Sądy Najwyższego. Czas jaki jest na złożenie protestu także został szczegółowo określony. Jest na to 14 dni od dnia podania wyników wyborów do publicznej wiadomości przez Państwową Komisję Wyborczą. Nadanie protestu wyborczego w polskiej placówce pocztowej w terminie do 14 dni jest równoznaczne z wniesieniem go do Sądu Najwyższego. W przypadku wyborcy przebywającego za granicą lub na polskim statku, protest uważa się za złożony prawidłowo, jeśli trafi odpowiednio do konsula lub kapitana statku. Do protestu należy dołączyć zawiadomienie o ustanowieniu pełnomocnika mieszkającego w kraju – w przeciwnym razie protest nie będzie rozpatrzony.

Protest wyborczy: co powinien zawierać?

Protest wyborczy powinien jasno określać zarzuty dotyczące naruszeń prawa w toku wyborów. Konieczne jest także przedstawienie lub wskazanie dowodów, które te zarzuty uzasadniają. Bez wskazania podstaw dowodowych protest może zostać uznany za bezzasadny i oddalony.

Protest wyborczy a ważność wyborów

Protest wyborczy zostanie rozpatrzony przez Sąd Najwyższy, jeśli został wniesiony przez osobę uprawnioną, w terminie i spełnia wymagania formalne. W przeciwnym razie – np. gdy wnosi go osoba nieuprawniona lub sprawa mogła być wcześniej rozpatrzona przez PKW lub sąd – protest zostaje pozostawiony bez biegu. Jeśli zarzuty są zasadne i mogły wpłynąć na wynik wyborów, Sąd Najwyższy może stwierdzić ich nieważność, co skutkuje przeprowadzeniem nowych wyborów. Uchwała dotycząca rozstrzygnięcia o ważności wyborów prezydenta RP musi zostać podjęta w ciągu 30 dni od dnia podania wyników do publicznej wiadomości przez PKW, na posiedzeniu z udziałem Prokuratora Generalnego i Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej. W przypadku podjęcia uchwały stwierdzającej nieważność wyboru prezydenta RP, przeprowadzane są nowe wybory. Decyzję w tej sprawie ogłasza Marszałek Sejmu w ciągu pięciu dni od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego.