Praca podczas upałów - jakie są obowiązki pracodawców?

• Czy można i czy trzeba pracować podczas upałów?
• Odpowiedzialność pracodawcy za łamanie przepisów BHP
• Odmowa wykonywania pracy podczas upałów
• Czy pracodawca może skrócić czas pracy w upały i wprowadzić dodatkowe przerwy?
• Temperatura w pomieszczeniach w pracy
• Zapewnienie wody i napojów profilaktycznych w czasie upałów
• Ile wody przysługuje pracownikowi w czasie upałów?
• Praca w szczególnych i uciążliwych warunkach a dostęp do napojów
• Posiłki dla pracowników

Czy można i czy trzeba pracować podczas upałów?

Tak, można  pracować podczas upałów , jednak nie zawsze trzeba. Pracodawcy zobowiązani są podjąć konieczne działania, które mają na celu złagodzenie skutków narażenia pracowników na wysokie temperatury, tak aby u zatrudnionych nie doszło do przegrzania, wyczerpania cieplnego czy udaru.

Obowiązki pracodawcy wynikają przede wszystkim z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z 26.09.1997 r. (t.j. Dz.U. 2003 Nr 169, poz. 1650, dalej: rozporządzenie). Przepisy rozporządzenia zostały wydane na podstawie przepisów ustawy z 26.06.1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320, dalej: KP), który w szczególności w art. 207 § 2 wskazuje, że pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, a w szczególności organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Odpowiedzialność pracodawcy za łamanie przepisów BHP

Co ważne, nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy może skończyć się dla pracodawcy nałożeniem kary grzywny od 1000 zł do 30 000 zł, a sprawa może trafić do Inspektora Pracy, np. na skutek skargi pracowników. W najgorszym wypadku pracodawca (czy upoważnione osoby), mogą podlegać karze pozbawienia wolności do lat 3, jeżeli narażają pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, nie dopełniając obowiązków wynikających z BHP.

Odmowa wykonywania pracy podczas upałów

W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez pracownika praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Pracownik ma więc prawo nie wykonywania pracy podczas upałów czy też jej odmowy, jeżeli jego stan psychofizyczny, w jego ocenie nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i na dodatek stwarza zagrożenie dla innych osób. Pracownik może przykładowo odczuwać objawy udaru czy przegrzania, ponieważ pokój w którym pracuje, nie ma klimatyzacji, wentylatora, okna nie mają rolet czy zasłon, a pokój ten jest silnie nasłoneczniony. Tym bardziej, jeżeli temperatura w pokoju przekracza np. 28°C a pracodawca nie zapewnił wody. W takiej sytuacji za czas powstrzymania się od wykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Każda sprawa musi być rozpatrywana jednak indywidualnie, a bezzasadne zaprzestanie czy opuszczenie miejsca pracy może spowodować nałożenie kary porządkowej czy też nawet rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Czy pracodawca może skrócić czas pracy w upały i wprowadzić dodatkowe przerwy?

Pracodawca ma prawo, ale nie obowiązek, wprowadzić dodatkowe przerwy regeneracyjne w pracy podczas panujących upałów czy też zezwolić pracownikom na wcześniejsze opuszczenie miejsca pracy. Pracodawca może też zorganizować pracę w sposób rotacyjny. Powyższe nie może jednak spowodować obniżenia wynagrodzenia pracowników.

Temperatura w pomieszczeniach w pracy

Rozporządzenie dość ogólnie wskazuje, że w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają).

Jednak generalną zasadą jest, że w pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C. Przepisy nie określają więc maksymalnej temperatury powietrza w pomieszczeniach, w jakiej praca może i powinna być świadczona. Wiadomo jednak, że pomieszczenia powinny być odpowiednio wentylowane, zabezpieczone termicznie przed nadmiernym ciepłem czy wilgocią, chociaż bezpośredni obowiązek zapewnienia klimatyzacji nie spoczywa na pracodawcy.

Gdy praca wykonywana jest w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowana procesami technologicznymi jest stale wyższa niż 30°C, należy zapewnić łatwo dostępne pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku pracowników, wyposażone m.in. w stoły oraz krzesła z oparciami.

Zapewnienie wody i napojów profilaktycznych w czasie upałów

Pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym, m.in. :

• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28ºC,

• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10ºC lub powyżej 25ºC,

• w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego powyżej 25ºC,

• przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i 1000 kcal u kobiet.

Pamiętaj, że jeżeli praca jest świadczona w pomieszczeniach zamkniętych i pracodawca dokona odpowiedniej wentylacji czy klimatyzacji pomieszczeń, tak, aby temperatura w nich panująca nie przekraczała 28⁰C, wówczas pracodawca zwolniony jest z obowiązku zapewnienia wody pracownikom!

Ile wody przysługuje pracownikowi w czasie upałów?

Napoje czy woda powinny być dostępne stale, w ilości dostatecznej, czyli zaspokajającej potrzeby zatrudnionych, podczas całej zmiany roboczej. Woda powinna też być zapewniona do celów higienicznosanitarnych, gospodarczych i przeciwpożarowych. Co do celów higienicznych woda przypadająca dziennie na każdego pracownika jednocześnie zatrudnionego nie może być mniejsza niż: 90 l - przy pracach brudzących, wykonywanych w wysokiej temperaturze lub wymagających zapewnienia należytej higieny procesów technologicznych, w tym 60 l w przypadku korzystania z natrysków.

Praca w szczególnych i uciążliwych warunkach a dostęp do napojów

Pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych należy zapewnić, oprócz wody, inne napoje w ilości zaspokajającej ich potrzeby, odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy. Podczas upałów mogą to być np. napoje wzbogacone o sole mineralne czy witaminy.

Posiłki dla pracowników

Posiłki należy zapewnić pracownikom wykonującym prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i powyżej 1000 kcal u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10°C lub wynosi powyżej 25°C. Pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za posiłki i napoje.

Podstawa prawna:

- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z 26.09.1997 r. (t.j. Dz.U. 2003 Nr 169, poz. 1650)

- Ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)