Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych

21 stycznia 2014 roku Trybunał Konstytucyjny (P 26/12) rozpoznał pytanie prawne skierowane przez Sąd Rejonowy w Gliwicach, które dotyczyło zgodności art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych z wzorcami kontroli, jakie stanowiły Konstytucja RP oraz Europejska Karta Społeczna. Pytanie dotyczyło prawa pracowników samorządowych do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Warto podkreślić, że wyrok odnosi się tylko do wąskiej grupy zatrudnionych, mianowicie osób zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy, tzw. wysokich funkcjonariuszy publicznych.

Praca w godzinach nadliczbowych

Pod pojęciem „pracy w godzinach nadliczbowych”, zgodnie z art. 151 ustawy – Kodeks pracy, rozumie się pracę wykonywaną ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także pracę wykonywaną ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, szczególnych potrzeb pracodawcy.

Zobacz również: Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych

Dodatek pieniężny

Pracownikowi świadczącemu pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje wynagrodzenie oraz dodatek pieniężny. Wysokość dodatku określona jest ustawowo i wynosi odpowiednio 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających: w nocy; w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy oraz w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1. Pracodawca może także zamiast wskazanego dodatku pieniężnego udzielić pracownikowi czasu wolnego od pracy. Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że wystąpienie pracy w godzinach nadliczbowych nie jest uzależnione od stosowanych sposobów (metod) wynagradzania (czasowe, akordowe, dniówka zadaniowa, prowizja), ale jedynie od przekroczenia normy czasu pracy (wyrok z 12 czerwca 1997 r., I PKN 204/97).

Pracownicy samorządowi

Wskazane regulacje nie znajdują jednak zastosowania wobec pracowników samorządowych, w tym wobec osób zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy. Ich uprawnienia określone zostały na mocy ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych. Zgodnie z treścią art. 42 ust. 4 pracownikom samorządowym za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje wynagrodzenie za pracę, ale bez dodatków, albo czas wolny równy czasowi przepracowanemu. To do nich należy wybór formy pomiędzy wynagrodzeniem a dodatkowym dniem wolnym.