Kto może zrzeszać się w związkach zawodowych?

Pracownik może należeć jednocześnie do kilku organizacji związkowych, zarówno zakładowych, jak i międzyzakładowych. Jednak statut konkretnej organizacji związkowej może ograniczyć swobodę pracowników w tej materii.

Nie każda osoba pozostająca w stosunku pracy może być zrzeszona w związkach zawodowych. W systemie ustawodawstwa polskiego zakazy przynależności do związków zawodowych wprowadzono w odniesieniu do osób sprawujących wysokie stanowiska w służbie publicznej, od których oczekuje się niezależności i bezstronności. Konkretnie rzecz ujmując są to:

- członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (art. 214 ust. 2 Konstytucji RP),
- Prezes Najwyższej Izby Kontroli (art. 205 ust. 2 Konstytucji),
- Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 209 ust. 3 Konstytucji RP),
- Prezes Narodowego Banku Polskiego (art. 227 ust. 4 Konstytucji RP),
- Generalny Inspektor Danych Osobowych (art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926),
- Prezes, wiceprezes, dyrektor generalny, dyrektorzy i wicedyrektorzy jednostek organizacyjnych oraz doradcy prezesa NIK (art. 86 ust. 1 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli).

Zobacz: Spór zbiorowy pracowników z pracodawcą

Na mocy art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2) status związkowy członków Rady Polityki Pieniężnej ulega zawieszeniu na czas pełnienia w niej funkcji pod rygorem odwołania z Rady.

Na gruncie obowiązującego ustawodawstwa nie mają prawa tworzenia i wstępowania do związków zawodowych także rzemieślnicy, taksówkarze, adwokaci, studenci oraz uczniowie. W odniesieniu do tej ostatniej grupy osób Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lipca 1991 r., I PRN 2/9138 , wyraził pogląd, że uczniowie szkół budowlanych, jako nieposiadający przymiotu pracowników, nie mają prawa zrzeszania się w związkach zawodowych.

Zobacz: Świadectwo pracy

Oprócz powyższych ograniczeń ustawodawca odmiennie uregulował kwestię ograniczenia możliwości zakładania związku zawodowego – nie wykluczając jednocześnie dla tej grupy pracowników prawa przynależności do istniejących związków zawodowych. I tak np. uprawnień w zakresie tworzenia związków zawodowych nie mają osoby bezrobotne. Zachowują one jednak przynależność do organizacji związkowych, do których należeli przed utratą pracy. Jeżeli natomiast w chwili utraty pracy osoba bezrobotna nie była członkiem żadnej organizacji związkowej, to może ona doń wstąpić, pod warunkiem że jej statut taką możliwość przewiduje. Podobne rozwiązania w kwestii swobody zrzeszania, jak w przypadku bezrobotnych, obowiązują w stosunku do emerytów i rencistów. Oni również nie tracą po przejściu na emeryturę lub rentę prawa przynależności i wstępowania do związków zawodowych.

Autopromocja

Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami

Sprawdź