Zmiany w Kodeksie pracy 2019 - dyskryminacja i nierówne traktowanie

Zmiany w Kodeksie pracy 2019

Wyróżnia się aż 9 zmian w Kodeksie pracy. Pierwszą z nich jest stworzenie otwartego katalogu przesłanek uzasadniających dyskryminację.

Dyskryminacja w zatrudnieniu

W świetle art. 11³ Kodeksu pracy:

 Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy - jest niedopuszczalna.

Brzmienie powyższego przepisu zmienia się na:

Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna.

Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + PDF.

Pominięto więc frazę: "a także ze względu na", która powodowała rozdzielenie kryteriów dyskryminacji na dwie grupy: cechy osobiste danej osoby i związane z pracą. Osobiste zawierały się w katalogu otwartym, na co wskazuje użycie frazy: "w szczególności ze względu na", natomiast związane z pracą rozumiane były jako wyliczenie enumeratywne. Oznacza to, że kryteria dyskryminujące związane z pracą to wyłącznie różnicowanie traktowania pracowników ze względu na rodzaj umowy i wymiar czasu pracy (zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy). Tymczasem dąży się do tego, aby każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie pracowników uznawało się za dyskryminację.

Dyskryminacja a nierówne traktowanie w zatrudnieniu

Do tej pory dyskryminacją było gorsze traktowanie pracownika ze względu na jego osobistą cechę lub inną właściwość niezwiązaną z pracą, które są przykładowo wymienione w art. 18^3a § 1 Kodeksu pracy lub ze względu na zatrudnienie na czas określony czy nieokreślony bądź w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. Dyskryminacją nie było więc nierówne traktowanie pracowników z przyczyn innych niż dyskryminujące (zawarte w art. 11³ Kodeksu pracy).

Sprawiało to, że sytuacja prawna osób, wobec których pracodawca naruszył zakaz równego traktowania w zatrudnieniu, nie była jednakowa. W przypadku naruszenia zakazu dyskryminacji pracownik musi podać okoliczności faktyczne uprawdopodobniające gorsze traktowanie oraz fakt, że było ono spowodowane niedozwoloną przyczyną z art. 18^3a § 1 Kodeksu pracy. Następnie pracodawca ma obowiązek udowodnić, że nierówne traktowanie było obiektywnie usprawiedliwione i nie wynikało z przyczyn dyskryminacyjnych. Co więcej, jeśli przyczyna nierównego traktowania jest inna niż wymieniona w art. 18^3a Kodeksu pracy, nie przysługuje roszczenie odszkodowawcze z art. 18^3d Kodeksu pracy.

Zgodnie z uzasadnieniem nowelizacji każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie pracowników powinno być uznawane za dyskryminację. Nie ma żadnych podstaw, aby różnicować prawnie dyskryminację i nierówne traktowanie.

W świetle dotychczasowego art. 18^3a § 1 Kodeksu pracy:

Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Art. 18^3a § 2 Kodeksu pracy:

Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, z przyczyn określonych w § 1.

Nowe brzmienie art. 18^3a § 1 Kodeksu pracy:

Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.

W przypadku tego przepisu projektodawca również zrezygnował z frazy: "a także bez względu na", która dzieli kryteria na osobiste i związane z pracą. Powoduje to otwarcie katalogu kryteriów dyskryminujących. Zarówno kryteria osobiste jak i związane z pracą podane są na zasadzie przykładu.

Wejście w życie

Omawiana ustawa ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.

Ustawa z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

Prezydent podpisał 3 czerwca 2019 r. ustawę, której projekt powstał z jego inicjatywy. Projekt ustawy wpłynął do Sejmu dnia 2 czerwca 2017 r. Ustawa wprowadza rozwiązania mające na celu ułatwienie pracownikom realizację przysługujących im uprawnień, a także wzmacniających ochronę pracowników. Zgodnie bowiem z uzasadnieniem do projektu państwo powinno wspomagać pracownika tam, gdzie jego pozycja w stosunku do pracodawcy jest słabsza. Powołano się na art. 24 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym: "Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy." oraz na art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: "Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.".

W związku z brakiem stosownych przepisów i  nieodpowiednim brzmieniem niektórych z nich zdarzają się przypadki nieprawidłowości i nadużyć skutkujących pokrzywdzeniem pracownika. Konsekwencją takiego stanu rzeczy są liczne wnioski pracowników o pomoc prawną kierowane do Kancelarii Prezydenta RP.  W odpowiedzi na te sytuacje Prezydent RP podjął inicjatywę ustawodawczą. W myśl idei wsparcia pozycji pracownika nowa ustawa zmienia przepisy następujących aktów prawnych:

1. ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy;
2. ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego;
3. ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych;
4. ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.