Kult pamięci po osobie zmarłej a prawo

Mój brat postawił ojcu nagrobek, który w moim odczuciu nie pasuje do ojca i go ośmiesza. Prosiłam brata o dokonanie odpowiednich zmian, jednak on nie wyraża na to zgody. Ostatnio powiedział, że najlepiej będzie, jeśli wcale nie będę pojawiała się na cmentarzu. Czy ma do tego prawo? (Maria)

Pochówek a prawo do grobu

Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych wskazuje, iż prawo pochówku przysługuje najbliższej pozostałej rodzinie osoby zmarłej, a mianowicie:

1) pozostałemu małżonkowi, małżonce;

2) krewnym zstępnym (dzieciom, wnukom itp.);

3) krewnym wstępnym (rodzicom, dziadkom itp.);

4) krewnym bocznym do 4 stopnia pokrewieństwa (braciom, siostrom, wujkom, stryjkom, ciotkom, stryjenkom, bratankom, siostrzenicom, kuzynkom i kuzynom, wnukom braci i sióstr);

5) powinowatym w linii prostej do 1 stopnia (teściom, teściowym, zięciom, synowym).

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Nie sposób nie zauważyć, iż przedmiotowa ustawa nie odnosi się do niematerialnego aspektu prawa do grobu. Potrzeba pochowania członka rodziny dotyka bowiem również sfery uczuć. Bliscy pragną pielęgnować pamięć osoby zmarłej, odwiedzać jej grób na cmentarzu, odprawiać modlitwy.

Właśnie te osobiste aspekty wyrażają dobro osobiste, jakim jest kult pamięci po osobie zmarłej.

„Prawo do grobu ma dwojaki charakter - osobisty i majątkowy, przy czym elementom osobistym przypada rola wiodąca, bez względu na to, jaka jest wartość elementów majątkowych tego prawa i na czym one polegają. Kult pamięci zmarłego polega na przysługujących człowiekowi uprawnieniach wypływających ze sfery uczuć odnoszących się do osoby zmarłej, okazywania szacunku dla wspomnień i pamięci o niej, urządzenia pogrzebu oraz nagrobka i decydowania o jego wystroju, załatwiania spraw z zarządem cmentarza, ochronie przed naruszeniami, składania wieńców, palenia zniczy, decydowania lub współdecydowania o przeznaczeniu wolnych miejsc w grobie murowanym dla pochowania dalszych zmarłych itp.” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., III CSK 106/11, OSNC 2012/6/76).

W wyroku z dnia 31 marca 1980 r. (sygn. II CR 88/80, niepubl.) Sąd Najwyższy uznał, iż prawo do pochowania zwłok osoby zmarłej oraz do pamięci o niej stanowi dobro osobiste, przysługujące osobom najbliższym zmarłego. Co istotne, krąg tych osób nie ogranicza się do wskazanych w art. 10 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Ustawa ta bowiem reguluje kwestię chowania i ekshumacji zwłok pod kątem porządku publicznego, nie zaś ochrony dóbr osobistych zmarłego.