Renta dla alkoholika. Ile wynosi? Wyjaśnienia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

• Problem alkoholizmu w Polsce. Czy renta alkoholowa jest rozwiązaniem?
• Renta dla alkoholika. Odpowiedź Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
• Kampanie społeczne uświadamiające szkodliwość nadużywania alkoholu
• Przestępstwa osób nietrzeźwych

Problem alkoholizmu w Polsce. Czy renta alkoholowa jest rozwiązaniem?

Na problem alkoholizmu w Polsce zwrócił uwagę jeden z posłów w interpelacji z 26 grudnia 2023 r.  do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie przyznawania tzw. rent alkoholowych.

Z badań Eurostatu wynika, że w Polsce problem alkoholizmu rośnie. W Polsce notowane rocznie 10,1 zgonów na 100 tys. mieszkańców, które wywołane są spożywaniem alkoholu. To drugi najwyższy wynik w Unii Europejskiej, w tym niechlubnym rankingu wyprzedza nas jedynie Słowenia z ponad 17 zgonami na 100 tys. mieszkańców.

Poseł wskazał, że w Polsce można ubiegać się o tzw. rentę alkoholową, która przysługuje osobom, które z powodu choroby alkoholowej nie są w stanie podjąć pracy zarobkowej. W takim przypadku mogą one wnioskować do ZUS o dodatkowe wsparcie finansowe. 

Ale sam alkoholizm nie uprawnia do ubiegania się o świadczenie. Starać się o nie mogą jedynie osoby, które cierpią na schorzenia spowodowane nadużywaniem alkoholu (jak np. marskość wątroby, choroby serca, nowotwory, czy zaburzenia psychiczne).

Zdaniem posła owa „renta alkoholowa” jest niesprawiedliwa, gdyż choroba, która pojawiła się u osoby przez lata nadużywającej alkohol, nie jest przypadkiem losowym, jak np. niespodziewany udar czy zawał u osoby nieuzależnionej. Nadmierne i długotrwałe spożywanie alkoholu niesie ze sobą coś więcej niż ryzyko powstania choroby, osoba uzależniona ma bowiem pewność, że zachoruje, wszak wiedza o szkodliwości alkoholu jest ogólnie dostępna (podobnie jak uzależniony od nikotyny), jednakże wiedzę tę ignoruje, wchodząc coraz głębiej w uzależnienie. 

Czy zatem wypłacanie renty alkoholowej jest etyczne – zapytał poseł? Jednocześnie zadał też następujące pytania:

Na jaką kwotę państwo polskie wypłaciło świadczenia z tytułu renty alkoholowej? 
Ilu osobom zostało przyznane świadczenie w podanych wyżej latach?
Jaka jest średnia wieku osoby ubiegającej się o przyznanie powyższego świadczenia?
Ile kobiet, a ilu mężczyzn ubiegało się we wskazanych okresach o ww. świadczenie?
Ile (kwotowo) wydano na leczenie alkoholizmu w roku 2019, 2020, 2021 i 2022?
Ile (kwotowo) wydano na kampanie społeczne uświadamiające o szkodliwości nadużywania alkoholu? Proszę o dane z lat 2019-2022.
Ile przestępstw pod wpływem alkoholu zostało popełnionych w latach 2019-2022?

Renta dla alkoholika. Odpowiedź Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

W dniu 16 lutego 2024 r. na ww. interpelację odpowiedział (po uzyskaniu informacji z ZUSu, Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji) z upoważnienia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, dr hab. Sebastian Gajewski, Podsekretarz Stanu w MRPiPS.

Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej jednostkami chorobowymi związanymi z chorobą alkoholową - statystyka

Wydatki z ubezpieczeń społecznych na renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej jednostkami chorobowymi związanymi z chorobą alkoholową (F10, K70 i T51) wyniosły:

• w 2019 r. - 57,4 mln zł,
• w 2020 r. - 55,3 mln zł,
• w 2021 r. - 53,8 mln zł,
• w 2022 r. - 53,1 mln zł.

Renty te pobierało: w 2019 r. - 4,3 tys. osób, w 2020 r. - 3,8 tys. osób, w 2021 r. - 3,5 tys. osób, i w 2022 r. - 3 tys. osób.

Średni wiek osób, które otrzymały w 2022 r. orzeczenie pierwszorazowe, ustalające niezdolność do pracy spowodowaną jednostkami chorobowymi związanymi z chorobą alkoholową (jak wyżej), wydane dla celów rentowych przez lekarzy orzeczników ZUS wyniósł: 51,2 roku, w 2021 r. – 51 lat, w 2020 r. – 50,8 roku, w 2019 r. - 51,4 roku.

Orzeczenia pierwszorazowe ustalające niezdolność do pracy dla celów rentowych w związku z jednostkami chorobowymi związanymi z chorobą alkoholową otrzymało:

• w 2019 r. - 411 mężczyzn i 144 kobiety;
• w 2020 r. - 409 mężczyzn i 133 kobiety;
• w 2021 r. - 538 mężczyzn i 140 kobiet;
• w 2022 r. - 510 mężczyzn i 194 kobiety.

Wydatki na leczenie alkoholizmu w Polsce

W zakresie pytania o kwotę wydatków na leczenie alkoholizmu w poszczególnych latach Ministerstwo Zdrowia (MZ) przedstawiło dane dotyczące kwoty sprawozdanej za realizację świadczeń pacjentom z rozpoznaniem głównym ICD-10 zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych użyciem alkoholu (F10 wraz z rozszerzeniami) - we wszystkich rodzajach świadczeń oraz z wyszczególnieniem kwoty sprawozdanej w rodzaju świadczeń opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień oraz w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień oraz w Centrach Zdrowia Psychicznego. W nawiasie podano udział procentowy w łącznej kwocie dla wszystkich rodzajów świadczeń. Obliczenia wykonane zostały na podstawie danych sprawozdanych w bazie rozliczeniowej Narodowego Funduszu Zdrowia.

Tabela: Kwoty refundacji NFZ za świadczenia z rozpoznaniem głównym F10 w latach 2019-2022

ROK	Kwota sprawozdana [zł]
	Łącznie we wszystkich rodzajach świadczeń	Rodzaj świadczeń: Opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień	Rodzaj świadczeń: Opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień oraz CZP
2019	490 551 373	481 790 636 (98,2%)	489 026 037 (99,7%)
2020	395 219 268	388 824 812 (98,4%)	393 723 419 (99,6%)
2021	449 497 562	441 423 648 (98,2%)	445 990 458 (99,2%)
2022	690 649 051	677 841 646 (98,2%)	686 603 854 (99,4%)

Kampanie społeczne uświadamiające szkodliwość nadużywania alkoholu

Odnośnie pytania dotyczącego wydatków na kampanie społeczne uświadamiające o szkodliwości nadużywania alkoholu Ministerstwo Zdrowia poinformowało, że Biuro Komunikacji w Ministerstwie prowadzi własne działania informacyjne, edukacyjne i promocyjne poświęcone promowaniu postaw prozdrowotnych, również w kontekście uświadamiania społeczeństwa o szkodliwości picia alkoholu. Wszystkie działania prowadzone są i finansowane w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO) na lata 2020-2030 (wcześniej program ten funkcjonował pod nazwą Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych). Strategia ta została przyjęta przez Radę Ministrów w drodze uchwały. NSO to tzw. cancer plan, czyli kompleksowy program walki z rakiem, również poprzez uświadamianie społeczeństwa o tym, jak ważna jest codzienna profilaktyka i zdrowy tryb życia. W ramach Narodowej Strategii Onkologicznej Ministerstwo Zdrowia prowadzi kampanię informacyjno-edukacyjną „Planuję Długie Życie" oraz podejmuje różnego rodzaju działania skierowane do różnych grup docelowych.

Kampania „Planuję długie życie" realizowana jest od 2018 r. i poświęcona poszczególnym obszarom onkologicznym. W szczególności rakowi: piersi, płuca, jelita grubego, rakowi złośliwemu skóry, rakowi prostaty, rakowi szyjki macicy, nowotworom głowy i szyi. Podejmowane przez MZ działania w ramach kampanii mają na celu promowanie aktywności fizycznej i zdrowych wyborów żywieniowych, a także życia wolnego bez tytoniu i alkoholu.

W celu dotarcia do licznych i zróżnicowanych odbiorców, kampania społeczna „Planuję długie życie" w latach 2019-2022 realizowana była w oparciu o telewizję, radio, prasę, internet.

Działania prowadzone w ramach kampanii dotyczące promocji profilaktyki przeciwnowotworowej, w tym również w kontekście uświadamiania społeczeństwa o szkodliwości picia alkoholu, były realizowane (i są w dalszym ciągu) poprzez m.in.:

• produkcję i emisję audycji edukacyjnych emitowanych w TV i radiu u nadawców o ogólnopolskim i regionalnym zasięgu,
• publikację artykułów w dziennikach i tygodnikach i czasopismach o zasięgu ogólnopolskim i lokalnym,
• publikację artykułów opracowanych przez ekspertów z Narodowego Instytutu Onkologii PIB na stronie www.planujedlugiezycie.pl oraz na stronie pacjent.gov.pl przy wsparciu ich promocji w mediach społecznościowych typu Facebook,
• emitowanie filmów z udziałem ekspertów z dziedziny onkologii na temat m.in. profilaktyki przeciwnowotworowej, które opublikowane zostały na stronie www.planujedlugiezycie.pl, kanale YouTube oraz w mediach społecznościowych Ministerstwa Zdrowia.

W związku z tym, że ww. działania dotyczące uświadamiania społeczeństwa o szkodliwości picia alkoholu były podejmowane w ramach kampanii informacyjno-edukacyjnej „Planuję Długie Życie", która ma wiele składowych, nie jest możliwe przedstawienie wydatków w podziale na jeden z obszarów kampanii (w tym przypadku dot. skutków picia alkoholu).

Ministerstwo Zdrowia dodatkowo poinformowało, że działania edukacyjno-informacyjne w postaci kampanii prowadzone są także przez Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU), jednostkę podległą Ministrowi Zdrowia, wyspecjalizowaną w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów związanych z uzależnieniami.

KCPU w latach 2019-2022 wydało 549 900,00 zł na kampanie społeczne uświadamiające o szkodliwości nadużywania alkoholu, tj.:

• w 2020 r. - 399 900,00 zł - Ogólnopolska kampania społeczna „Bez Chemii na Drodze",
• w 2021 r. - 150 000,00 zł - kontynuacja i aktualizacja Ogólnopolskiej kampanii „Bez Chemii na Drodze".

Przestępstwa osób nietrzeźwych

W zakresie ostatniego pytania w interpelacji, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przedstawiło, w oparciu o stanowisko Komendy Głównej Policji, dane dotyczące liczby osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa będących w stanie nietrzeźwości.

Rok	Liczba osób podejrzanych[1]
	ogółem	w tym dorośli	w tym nieletni
2019	81 957	81 779	178
2020	74 581	74 445	136
2021	77 229	77 064	165
2022	75 267	75 098	169

^[1] Dane wygenerowane przy uwzględnieniu wartości: „nietrzeźwy”, „nietrzeźwy, zbiegł z miejsca wypadku komunikacyjnego”.