Świadek – prawa i obowiązki w procesie karnym

Pozycja świadka w świetle kodeksu karnego:

Na gruncie Kodeksu Karnego pojęcie świadek występuje w dwóch znaczeniach:
• w znaczeniu faktycznym świadek oznacza osobę, która była obecna przy popełnieniu czynu zabronionego lub posiada wiedzę na ten temat
• w znaczeniu procesowym świadek oznacza osobę, która została wezwana do złożenia zeznań

Świadkiem więc będzie nie tylko osoba mająca styczność z popełnionym przestępstwem, lecz także osoba posiadająca informacje istotne dla danej sprawy. Dotyczy to m.in. specjalistów uczestniczących w oględzinach, osób przeprowadzających wywiad środowiskowy.

Zobacz: Kodeks Karny

Obowiązki świadka

Podstawowym obowiązkiem świadka jest złożenie zeznań w danej sprawie. Świadek musi więc stawić się na rozprawie, chyba że pewne szczególne okoliczności mu to uniemożliwiają (np. choroba, kalectwo). W takim wypadku świadek może zostać przesłuchany w miejscu swojego pobytu przez sędziego wyznaczonego ze składu sądzącego lub przez sąd wezwany. 

Kolejny wyjątek od zasady uczestnictwa świadka w rozprawie wprowadza art. 333 k.p.k., który stanowi, że prokurator może wnieść o zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w wyjaśnieniach nie zaprzeczył, a okoliczności te nie są aż tak doniosłe dla sprawy żeby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie.

Jeżeli świadek nie stawi się na wezwanie sąd może nałożyć na niego grzywnę w wysokości do 3000 zł, a nawet zarządzić jego zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie.
K.p.k. przewiduje jednak szereg zakazów przesłuchiwania określonych osób w charakterze świadka. 

I tak bezwzględny zakaz przesłuchiwania (który nie może zostać uchylony) dotyczy :

• obrońców co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę
• duchownych co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi
• osób, które w związku z postanowieniami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego są zobowiązane do zachowania tajemnicy na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego
• lekarza lub biegłego udzielającego jakiejkolwiek pomocy medycznej oskarżonemu na okoliczność przyznania się wobec nich do popełnienia zarzucanego mu czynu.

Zobacz: Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym

Względny zakaz przesłuchiwania (taki, który może zostać uchylony) obejmuje: