Podejrzany i oskarżony w procesie karnym. Poznaj prawa i obowiązki

• Kim jest podejrzany, a kim oskarżony?
• Prawa i obowiązki

Kim jest podejrzany, a kim oskarżony?

Podejrzanym jest osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. 

Oskarżonym jest osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu lub osoba co do której prokurator złożył wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek (335 § 1 Kodeksu postępowania karnego; dalej jako: k.p.k.) lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (336 k.p.k.). 

Prawa i obowiązki

Podejrzany wraz oskarżonym posiadają na gruncie prowadzonego postępowania karnego szereg obowiązków, a przede wszystkim przysługujących im praw. 

Obowiązkiem podejrzanego jest:

• Poddanie się oględzinom zewnętrznym ciała (74 § 2 pkt. 1 k.p.k.), 
• Poddanie się badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała (74 § 2 pkt. 1 k.p.k.),
• Poddanie się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym (74 § 2 pkt. 2 k.p.k.),
• Umożliwić pobranie krwi, włosów, wymazów ze śluzówki policzków oraz innych wydzielin organizmu (74 § 2 pkt. 3 k.p.k.),
• Informowanie organów o zmianie miejsca pobytu i zamieszkania (75 k.p.k.),
• Stawianie się na wezwanie organów prowadzących postępowanie karne (75 k.p.k.),
• W przypadku przebywania poza krajem podejrzany wskazuje adresata do doręczeń na terenie kraju – jeśli tego nie uczyni, pismo uważa się za doręczone (138 k.p.k.).

Przed pierwszym przesłuchaniem podejrzanego poucza się o treści art. 300 § 1 k.p.k. zgodnie z którym przysługuje mu prawo do: 

• Informacji o treści stawianych zarzutów, 
• Składania wyjaśnień lub odmowy składania wyjaśnień,
• Odmowy odpowiedzi na poszczególne pytanie lub pytania,
• Wnioskowania o dokonanie czynności,
• Skorzystania z pomocy obrońcy,
• Końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania przygotowawczego,
• Skorzystania z pomocy tłumacza,
• Złożenia wyjaśnień na piśmie (tylko w postępowaniu przygotowawczym!)
• Skorzystania z mediacji,
• W przypadku posiadania obrońcy przez podejrzanego, obrońca może być obecny podczas przesłuchania podejrzanego,
• Dostępu do akt sprawy oraz sporządzenia odpisów i kopii (należy pamiętać, że prokurator może wydać zarządzenie o odmowie udostępnienia akt sprawy zarówno podejrzanemu jak i jego obrońcy ze względu na ważny interes Państwa i dobro prowadzonego postępowania). 

Oskarżony jest bierną stroną postępowania karnego, a jego obowiązkiem jest:

• Stawiać się na wezwanie sądu,
• Informować sąd o zmianie adresu zamieszkania trwającej dłużej niż 7 dni,
• Poddanie się oględzinom ciała, pobraniu odcisków palców, fotografowaniu, okazaniu, pobraniu krwi, wymazów z policzków, badaniom psychologicznym i psychiatrycznym (jw.)

Do najważniejszych uprawnień oskarżonego należą prawa do:

• Udziału w rozprawie (374 § 1 k.p.k.),
• Składania wniosków dowodowych, zaskarżanie orzeczeń oraz składania apelacji,
• Skorzystania z pomocy tłumacza (72 § 1 k.p.k.),
• Składania, a także odmowy składania wyjaśnień oraz odmowy odpowiedzi na pytanie (175 k.p.k.),
• Uprawnienie do zadawania pytań świadkom (370 § 1 k.p.k.),
• Jeśli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru i wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony może żądać, aby wyznaczono mu obrońcę z urzędu (78 § 1 k.p.k.).