Świadek koronny - podstawowe informacje

Pojęcie świadka koronnego i zakres stosowania

Zgodnie z art. 2 ustawy o świadku koronnym (dalej: UstŚK), pod pojęciem świadka koronnego należy rozumieć podejrzanego, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka, na zasadach i w trybie określonych UstŚK.

Świadkiem koronnym nie może zostać każdy podejrzany, co wynika z art. 1 i 4 UstŚK. Można więc stwierdzić, iż ustawodawca wybrał sobie przestępstwa, które mają dla niego spore znaczenie i w rezultacie zezwolił na przyznanie tytułu świadka koronnego tylko w wybranych przypadkach.

Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019

Według art.1 UstŚK, tytuł ten może być przyznany podejrzanemu w sprawach o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Dodatkowo świadkiem koronnym może zostać podejrzany o przestępstwo z art. 228 §1 i 3-6 Kodeksu karnego (dalej: k.k.) - tj. sprzedajność, art. 229 §1 i 3-5 k.k. - tj. przekupstwo, art. 230 §1 k.k. i art. 230a §1 k.k. - tj. płatna protekcja, art. 231 §1 i 2 k.k. - tj. nadużycie funkcji, art. 250a §1 i 2 k.k. - tj. nakłanianie do głosowania, art. 258 k.k. - tj. zorganizowana grupa przestępcza i związek przestępczy, art. 296a §1, 2 i 4 k.k. - tj. łapownictwo menedżerskie. Nadto świadkiem koronnym może być podejrzany na podstawie przepisów Ustawy o sporcie, które wymieniono w art. 46 ust. 1, 2 i 4 - tj. przyjęcie lub udzielenie korzyści majątkowej lub osobistej, art. 47 - tj. wykorzystywanie wiedzy o czynie zabronionym z art. 46 w zakładach wzajemnych oraz z art. 48 ust. 1 i 2 - tj. pośrednictwo w ustalaniu wyniku.

Natomiast, zgodnie z art. 4 UstŚK przepisów nie stosuje się do podejrzanego, który w związku z udziałem w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym określonym w art. 1 UstŚK: usiłował popełnić albo popełnił zbrodnię zabójstwa lub współdziałał w popełnieniu takiej zbrodni, nakłaniał inną osobę do popełnienia czynu zabronionego, określonego w art. 1 UstŚK, w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego bądź kierował zorganizowaną grupą albo związkiem mającymi na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

Postanowienie i dowód z zeznań świadka koronnego

Postanowienie w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego jest wydawane przez sąd okręgowy właściwy dla miejsca prowadzenia postępowania przygotowawczego na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, złożony po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego lub upoważnionego przez niego zastępcy Prokuratora Generalnego (art. 5 ust. 1 UstŚK). Wówczas sąd bada, na podstawie danych zawartych we wniosku i materiałach zgromadzonych w sprawie, czy zachodzą warunki określone w art. 1, 3 i 4 UstŚK. Postanowienie w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje się w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku, przy czym należy mieć na uwadze fakt, iż prokuratorowi przysługuje zażalenie na wydane postanowienie.

Jeżeli sąd zdecyduje się wydać postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego, to wówczas prokurator sporządza odpisy materiałów dotyczących osoby wskazanej w postanowieniu sądu i wyłącza je do odrębnego postępowania, które następnie zawiesza. Zawieszenie postępowania trwa do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przeciwko pozostałym sprawcom, z kolei w sytuacji, gdy prokurator wydał postanowienie, o którym mowa w art. 5a UstŚK, albo sąd wydał postanowienie o odmowie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego, wyjaśnienia podejrzanego, o których mowa w art. 3 ust 1 pkt 1 UstŚK oraz art. 5 ust.3 UstŚK - tj. przesłuchanie, nie mogą stanowić dowodu. W takim wypadku czynności przeprowadzone na zasadach i w trybie określonych niniejszą ustawą uznaje się za niebyłe, a zniszczeniu podlegają następujące dokumenty: postanowienia o przedstawieniu zarzutów wydane w oparciu o wyjaśnienia, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3 UstŚK, protokoły zawierające wyjaśnienia i oświadczenia podejrzanego, o których mowa w 3 ust 1 pkt 1 i art. 5 ust 3 UstŚK bądź wnioski prokuratora, sporządzone na podstawie art. 5 ust.1 UstŚK. W przypadku, gdy prokurator prowadzący lub nadzorujący postępowanie przygotowawcze nie występuje z wnioskiem, o którym mowa w art.5 ust.1 UstŚK, to wówczas wydaje w tym przedmiocie postanowienie i zapoznaje z jego treścią podejrzanego.

W myśl art. 3 UstŚK można dopuścić dowód z zeznań świadka koronnego, jeżeli łącznie spełniono określone warunki. Po pierwsze, do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im, a nadto ujawnił majątek swój oraz znany mu majątek pozostałych sprawców przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, o których mowa w art. 1 UstŚK. Po drugie, podejrzany zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym oraz pozostałych okoliczności, o których mowa w pkt 1 lit. a, popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego określonego w art. 1 UstŚK. Dodatkowo z niniejszych czynności sporządza się protokół, a nadto poucza o treści art. 10 UstŚK - tj. wyłączenie stosowania przepisów, w przypadku gdy świadek koronny w toku postępowania zeznał nieprawdę lub zataił prawdę co do istotnych okoliczności sprawy albo odmówił zeznań przed sądem, popełnił nowe przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego bądź zataił majątek, o którym mowa w art. 3 ust 1 pkt 1 lit. b UstŚK. Oprócz tego świadka koronnego poucza się o treści art. 11 UstŚK - tj. wznowienie postępowania jeżeli w ciągu 5 lat od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 9 UstŚK : świadek koronny popełnił nowe przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, zostały ujawnione okoliczności świadczące o tym, że świadek koronny świadomie nie wykonał obowiązku, o którym mowa w art. 3 ust 1 pkt 1 lit. b lub ust.2 UstŚK albo gdy zostały ujawnione okoliczności, o których mowa w art. 4 UstŚK. Nadto, jeżeli świadek koronny, w ciągu 5 lat od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 9 UstŚK, popełnił nowe przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe, postępowanie to można wznowić. W przypadku postanowienia o wznowieniu postępowania świadkowi koronnemu przysługuje zażalenie do sądu, o którym mowa w art. 5 ust. 1 UstŚK. O pouczeniach z art. 10 i 11 UstŚK należy sporządzić wzmiankę w protokole.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, iż ustawodawca przewidział możliwość uzależnienia dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego także od zobowiązania się podejrzanego do zwrotu korzyści majątkowej odniesionej z przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz naprawienia szkody nimi wyrządzonej.

Wyłączenie jawności rozprawy

Biorąc pod uwagę specyfikę analizowanego zagadnienia, trzeba pamiętać o zapewnieniu idealnych warunków dla świadka koronnego, który ma zeznawać w sprawie. W związku z czym, zgodnie z treścią art. 13 UstŚK świadka koronnego należy pouczyć o możliwości złożenia wniosku o wyłączenie rozprawy. Świadek koronny może złożyć taki wniosek i wówczas sąd zarządza zakaz wnoszenia na salę rozpraw urządzeń rejestrujących dźwięk, obraz lub zdolnych do przekazania dźwięku lub obrazu, a także poddanie się kontroli w celu realizacji tego zarządzenia.

Ochrona dla świadka koronnego

Ponieważ świadkowie koronni godząc się na współpracę z organami ścigania, podejmują ryzyko narażenia się na utratę życia czy pobicia siebie jak i najbliższych, ustawodawca postanowił dać możliwość skorzystania z ochrony.

Świadkowi koronnemu jak i osobie dla niego najbliższej tj. małżonkowi, wstępnemu, zstępnemu, rodzeństwu, powinowatemu w tej samej linii lub stopniu, osobie pozostającej w stosunku przysposobienia oraz jej małżonkowi, a także osobie pozostająca we wspólnym pożyciu (art. 115 §11 Kodeksu karnego) przysługuje ochrona w razie zagrożenia życia lub zdrowia. Zaś w szczególnie uzasadnionych wypadkach mogą być wydane im dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych, w tym uprawniające do przekroczenia granicy państwowej, jak również mogą uzyskać inną formę pomocy, a zwłaszcza przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu lub operacji plastycznej (art. 14 UstŚK). Postanowienie w przedmiocie zastosowania ochrony lub pomocy wydaje prokurator na wniosek wskazanych wcześniej osób (art. 17 ust. 1 UstŚK) i jest ono zaskarżalne przez złożenie zażalenia.

Wyłączenie karalności

W myśl art. 9 UstŚK sprawca nie podlega karze za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe określone w art. 1 UstŚK, w których uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił w trybie określonym niniejszą ustawą. Nadto prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie przeciwko tym sprawcom, których udział w przestępstwie świadek koronny ujawnił oraz przeciwko którym zeznawał. Przepisów Kodeksu postępowania karnego wymienionych w art. 459 - tj. dopuszczalność zaskarżenia i art. 465 - tj. postępowanie przygotowawcze, nie stosuje się.

Polecamy serwis: Prawo karne