Pojęcie winy w prawie karnym

Przesłanki winy

Wina jest elementem koniecznym do zaistnienia przestępstwa.

Zarzucenie sprawcy, że dokonał czynu zabronionego musi wiązać się z koniecznością spełnienia kilku istotnych przesłanek.

Po pierwsze musi to być osoba, która ukończyła określony wiek: na zasadach ustanowionych w Kodeksie karnym odpowiada osoba po ukończeniu lat 17, w wyjątkowych przypadkach nieletni po ukończeniu lat 15. Do takich przypadków zaliczamy m.in. przestępstwo zabójstwa, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowia czy zgwałcenie.

Koniecznym elementem jest również możność przypisania sprawcy zamiaru popełnienia konkretnego przestępstwa. Zamiar ten jest określany jako bezpośredni albo pośredni przy przestępstwach umyślnych. W przypadku przestępstw nieumyślnych, czyn określony jest jako lekkomyślność lub niedbalstwo.

Ponadto należy wykluczyć wszystkie przesłanki negatywne, czyli okoliczności wyłączające winę. Jako przykład można wyróżnić: stan wyższej konieczności (art.26§2 KK), niepoczytalność sprawcy (art.31§1 k.k.) ale już nie w przypadku poczytalności ograniczonej, działanie w błędzie (art. 28-30 k.k.).

Dalsza część artykułu zostanie poświęcona przesłance najistotniejszej, czyli formie winy.

POLECAMY: E - wydanie Dziennika Gazety Prawnej

Jakie wyróżniamy formy winy?

Każdemu czynowi musi towarzyszyć nastawienie psychiczne sprawcy. Może więc on działać umyślnie, czyli dążyć z pełnym przekonaniem do popełnienia czynu zabronionego. Umyślność może przybrać znamiona zamiaru bezpośredniego bądź ewentualnego.

Jeżeli więc sprawca zabiera cudzą rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia dopuszcza się przestępstwa kradzieży określonej w art.278§1 k.k. i tym samym działa w zamiarze bezpośrednim. W tym przypadku złodziej wie, że jego czyn jest przestępstwem i mimo tego chce, aby wystąpił określony skutek.

Czynem w zamiarze bezpośrednim będzie również wybicie szyby samochodu w wyniku rzutu kamieniem z dużej odległości. Sprawca nie może mieć pewności, że wykonując rzut z takiej odległości dokona przestępstwa (w tym wypadku z art.288 k.k.), ale swoim zamiarem ,,chcenia" obejmuje przede wszystkim skutek swojego zachowania.

W przypadku zamiaru ewentualnego mamy do czynienia z przewidywaniem możliwości popełnienia czynu zabronionego i jednoczesną zgodą, że do niego dojdzie. W treści wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 stycznia 2014 r. (sygn. II AKa 434/13) mamy do czynienia z doprecyzowaniem zakresu wystąpienia zamiaru ewentualnego do sytuacji ,,gdy sprawca wprawdzie nie chce aby nastąpił określony w ustawie skutek jego działania, ale zarazem nie chce też żeby nie nastąpił, a tym samym wykazuje całkowitą obojętność wobec uświadomionej sobie możliwości nastąpienia owego skutku".

Zobacz serwis: Sprawy karne