Podwójne postanowienia spadkowe. Ministerstwo czeka na opinię

Problem „podwójnych” postanowień spadkowych polega na tym, że sądy wydają kilka postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku po tej samej osobie. Współwystępowanie w obrocie prawnym kilku postanowień stwierdzających nabycie spadku bo tej samej osobie uniemożliwia działania prawne spadkobierców wobec nieruchomości, takich jak wpis w księdze wieczystej, podział majątku, czy też jego sprzedaż.

RPO zwraca uwagę na „podwójne” postanowienia spadkowe

Rzecznik Praw Obywatelskich od dłuższego czasu zwraca uwagę na problem wydawania przez sądy kilku postanowień sądowych stwierdzających nabycie spadku po tej samej osobie. Złożył już w tej sprawie wiele skarg nadzwyczajnych, które Sąd Najwyższy uwzględniał. 

Zdaniem rzecznika należy zagwarantować osobom zainteresowanym możliwość eliminowania wadliwego, wydawanego po raz drugi, postanowienia spadkowego.

Skala problemu nie zmniejsza się. W 2022 r. Rzecznik złożył 6 skarg nadzwyczajnych i 2 skargi o wznowienie postępowania w sprawach dotyczących „podwójnych” postanowień spadkowych. Obecnie w Biurze RPO na rozpoznanie czeka kolejnych 9 wniosków. Niektóre z nich skierowały do Rzecznika sądy, które problem „podwójnych” postanowień spadkowych zidentyfikowały przy okazji innych postępowań.

Po wystąpieniach, korespondencji i rozmowach  z przedstawicielami Ministerstwa Sprawiedliwości resort zapowiedział podjęcie prac legislacyjnych.

W resorcie sprawiedliwości prace koncepcyjno-analityczne

„Ministerstwo Sprawiedliwości kontynuuje prowadzone prace koncepcyjno-analityczne w powyższym przedmiocie” – stwierdziła w piśmie do rzecznika podsekretarz stanu w Ministerstwie sprawiedliwości Katarzyna Frydrych.

Na początku 2022 r. Departament Legislacyjny Prawa Cywilnego zwrócił się do innych właściwych komórek organizacyjnych ministerstwa o zajęcie stanowiska w sprawie ewentualnych propozycji rozwiązań problemu „podwójnych” postanowień spadkowych. Odpowiedzi nadesłane z poszczególnych departamentów ujawniły wysoki stopień skomplikowania sprawy pod względem możliwości i skutków rozważanych wstępnie rozwiązań. 

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości ma zidentyfikować źródła problemu

Dlatego też resort sprawiedliwości uznał, że konieczne jest zlecenie Instytutowi Wymiaru Sprawiedliwości opracowanie opinii, mającej na celu zidentyfikowanie rzeczywistych źródeł problemu. Instytut poproszono więc 20 kwietnia 2022 r. o opinię na temat:

„Przeprowadzenie badań aktowych w sprawach spadkowych wyszczególnionych w załączonych pismach Rzecznika Praw Obywatelskich i Prokuratury Krajowej, w których wniesione zostały skargi o wznowienie postępowania lub skargi nadzwyczajne zmierzające do eliminacji z obrotu prawnego kolejnych postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku po tym samym spadkodawcy, celem określenia przyczyn zaistniałych uchybień oraz opracowanie na podstawie tych badań opinii w kontekście oceny celowości zmiany ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, zmierzającej do rozwiązania analizowanego problemu, kierunku ewentualnej zmiany”. 

Prace badawcze w IWS zlecone przez Ministerstwo są w toku – poinformowała rzecznika wiceminister Frydrych. Analiza nadesłanych akt ma zostać ostatecznie zakończona w przeciągu najbliższych dwóch – trzech tygodni, a opinia z analizą aktową ma być gotowa do końca lutego 2023 r.

Opinia pozwoli obrać właściwą ścieżkę

Ministerstwo Sprawiedliwości spodziewa się, że opinia da odpowiedź w szczególności na pytanie, czy źródłem występującego problemu „podwójnych postanowień spadkowych” jest praktyka sądów, którą można by wyeliminować przy zastosowaniu stosownych rozwiązań organizacyjnych czy też konieczna jest „ingerencja w materię kodeksową”, a wnioski opinii pozwolą obrać właściwą ścieżkę rozwiązania tej niedogodnej dla spadkobierców sytuacji prawnej.