Wybory samorządowe 2018: czynne i bierne prawo wyborcze

Wybory samorządowe 2018 odbędą się już niedługo bowiem w dniach 21 października (I tura) oraz 4 listopada (II tura). W tych wyborach decydować będziemy o tym kto zasiądzie na kluczowych stanowiskach w gminach, powiatach i województwach. W czasie głosowania wskażemy osoby, które zajmą stanowisko wójta, burmistrza, prezydenta miast oraz radnych gminnych, powiatowych, wojewódzkich i dzielnicowych.

Z wyborami nieodłącznie związana jest kwestia praw wyborczych, szczegółowo uregulowana w Kodeksie wyborczym, wśród których wyodrębnić możemy czynne i bierne prawo wyborcze. Czym charakteryzują się te prawa, komu przysługują i czy zawsze są takie same?

Czynne prawo wyborcze czyli prawo do wybierania

Czynne prawo wyborcze to prawo do wybierania kandydatów na dane stanowisko w danych wyborach. Czynne prawo wyborcze przysługuje:

1. w wyborach Parlamentarnych (do Sejmu i do Senatu) oraz w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej - obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat;
2. w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej - obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz obywatelowi UE niebędącemu obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, oraz stale zamieszkuje na terytorium RP;
3. w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego:
   1. rady gminy - obywatelowi polskiemu oraz obywatelowi UE niebędącemu obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, oraz stale zamieszkuje na obszarze tej gminy,
   2. rady powiatu i sejmiku województwa - obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, oraz stale zamieszkuje na obszarze, odpowiednio, tego powiatu i województwa;
4. w wyborach wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w danej gminie - osobie mającej prawo wybierania do rady tej gminy.

Prawa do wybierania nie mają osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu lub Trybunału Sprawiedliwości oraz osoby ubezwłasnowolnione.

Bierne prawo wyborcze czyli prawo do bycia wybranym

Bierne prawo wyborcze to nic innego jak prawo do bycia wybranym w ramach danych wyborów. Prawo wybieralności ma:

1. w wyborach do Sejmu - obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat;
2. w wyborach do Senatu - obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat;
3. w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej - obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu;
4. w wyborach do Parlamentu Europejskiego - osoba mająca prawo wybierania w tych wyborach, która najpóźniej w dniu głosowania kończy 21 lat, i od co najmniej 5 lat stale zamieszkuje w RP lub na terytorium innego państwa członkowskiego UE;
5. w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego - osoba mająca prawo wybierania tych organów;
6. w wyborach wójta - obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, z tym że kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.

Bierne prawo wyborcze nie przysługuje:

• osobom, które zostały skazane prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
• osobom wobec których orzeczono utratę prawa wybieralności;
• obywatelowi UE niebędącemu obywatelem polskim, pozbawionemu prawa wybieralności w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem.
• (w wyborach wójta w danej gminie) osobie, która została uprzednio dwukrotnie wybrana na wójta w tej gminie w wyborach wójta zarządzonych na podstawie art. 474 § 1.

Opracowano na podstawie:

Ustawa z dnia z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 754)