Zaprzeczenie ojcostwa po śmierci dziecka

Zaprzeczenie ojcostwa

Zaprzeczenie ojcostwa stanowi drogę wzruszenia ustawowego domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa, tj. od męża matki (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2000 r. III CKN 1422/00). Może ono nastąpić tyko w procesie sądowym. Legitymacją czynną do wniesienia takiego powództwa dysponuje mąż matki (uważany dotychczas za ojca dziecka), matka, dziecko oraz prokurator. Wniesienie powództwa obwarowane jest zawitymi terminami. Mąż może je wytoczyć w ciągu sześciu miesięcy od chwili, w której dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, ale nie później niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Matka dziecka – w okresie 6 miesięcy od narodzin dziecka, dziecko – po ukończeniu 18 lat, ale nie później niż do 21 roku życia. Ograniczenia czasowe nie obowiązują prokuratora. Wyrok rozstrzygający o ojcostwu ma charakter deklaratoryjny i moc wsteczną, tzn. mężczyzna ten nie może być uważany za ojca dziecka od chwili jego poczęcia. Skutkuje ustaniem więzi prawnych pomiędzy dotychczasowym ojcem a dzieckiem. Kodeks posługuje się pojęciem ojcostwa w kontekście ojcostwa biologicznego, genetycznego.

Zaprzeczenie lub ustalenie ojcostwa

Chcesz otrzymywać więcej aktualnych informacji? Zapisz się na Newsletter!

Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Regulacja kodeksowa nie umożliwia zaprzeczenia ojcostwa po śmierci dziecka. Zgodnie z art. 71 k.r.o. Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka oraz z art. 456 p. 3 k.p.c. W sprawie o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa, ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa oraz w sprawie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa postępowanie umarza się w razie śmierci dziecka, chyba że dziecko, które wytoczyło powództwo o ustalenie macierzyństwa albo o ustalenie ojcostwa, pozostawiło zstępnych; w takim wypadku postępowanie zawiesza się. Jeżeli zstępni w ciągu sześciu miesięcy od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania nie zgłoszą wniosku o jego podjęcie, sąd postępowanie umorzy stan cywilny po śmierci człowieka jest niezmienny. Interpretacja przepisów prawa zdaje się nie budzić wątpliwości. Ich zastosowanie może prowadzić do trudności w sytuacji, w której występuje dwoje dzieci. Wówczas w stosunku do jednego z małoletnich dzieci może zostać ustalone ojcostwo zgodnie ze stanem rzeczywistym, zaś w stosunku do drugiego, które zmarło w toku procesu o zaprzeczenie ojcostwa, zostanie ustalone pochodzenie od byłego męża matki.

Zobacz również: Zaprzeczenie ojcostwa

Trybunał Konstytucyjny

Zagadnieniem tym na wniosek Sądów Rejonowych (w Jeleniej Górze oraz w Bydgoszczy) zajął się Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z dnia 26 listopada 2013 roku, (sygn. akt P 33/12) orzekł, iż wskazane przepisy prawa są niezgodne z Konstytucją (art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 oraz w związku z art. 18) oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (art. 8).

Trybunał przewiduje więc możliwość wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa także po śmierci dziecka.

Zdaniem Trybunału rodzicom przysługuje prawo ustalenia ich rodzicielstwa. Jest ono rozumiane szeroko i obejmuje także aspekt negatywny, tzn. zakwestionowanie więzów pokrewieństwa. Zaprzeczenie ojcostwa daje możliwość ustalenia rzeczywistego, biologicznego rodzicielstwa. Stan cywilny powinien być bowiem zgodny z prawdą biologiczną a człowiek ma prawo znajomości swojego pochodzenia. Jest to podyktowane osobistym charakterem spraw dotyczących stanu cywilnego, który powinien być kształtowany przez osoby bezpośrednio i niemajątkowo zainteresowane. Niedopuszczalność zaprzeczenia ojcostwa powoduje natomiast ostateczne ustalenie pochodzenia dziecka, jako pochodzącego od męża matki. Trybunał zajął się porównaniem ograniczenia zmienności stanu cywilnego do czasu śmierci dziecka z prawem do ochrony rodzicielstwa. Wskazał na ich rażąca dysproporcję. Podkreślił wagę prawa (głównie) mężczyzny do ustalenia (potwierdzenia/ zaprzeczenia) rodzicielstwa. Prawo to zasługuje – zdaniem Trybunału – na szacunek, zwłaszcza w sytuacji, gdy ustalenie rodzicielstwa nie było możliwe wcześniej, przed śmiercią dziecka.

Prawo zaprzeczenia obejmuje również dziecko, które zmarło przed narodzeniem.

Takie ustalenie nie doprowadzi do ukształtowania więzi rodzinnej. Ochrona dobra zmarłego dziecka ani osobisty charakter spraw dotyczących stanu cywilnego nie stanowią wystarczającej przyczyny ograniczenia konstytucyjnych praw.

Polecamy serwis: Sprawy rodzinne

Podstawa prawna:

• wyrok TK z dnia 26 listopada 2013 r., (P 33/12),
• wyrok SN z dnia 13 grudnia 2000 r., (III CKN 1422/00),
• ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59).