Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa

Uznanie dziecka

Dobrowolne uznanie ojcostwa jest formą ustalenia jego pochodzenia, jeśli dziecko nie pochodzi z małżeństwa (w przypadku małżeństwa zawsze domniemuje się, że mąż jest ojcem). Odpowiednie oświadczenie mężczyzna (uznający ojcostwo) składa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (lub przed sądem opiekuńczym).
W zakresie uznania ojcostwa pojawiło się jednak kilka zmian: porównaj

Co jeśli uznający okaże się nie być ojcem

Mężczyzna, który uznał ojcostwo, wcale nie musi być faktycznie jego ojcem. Jeśli dowie się, że dziecko nie pochodzi od niego, może domagać się przed sądem opiekuńczym stwierdzenia bezskuteczności uznania.
Wcześniej tego typu możliwość istniała w trybie uchylenia się od skutków oświadczenia woli z uwagi na jego wady (istotny błąd, groźba, ograniczenie świadomości) w terminie 1 roku od dokonania uznania. Od 13 czerwca 2009 r. uległo to zmianie.

Jeśli sąd uzna powództwo za zasadne, jego skutkiem jest zerwanie więzi pokrewieństwa pomiędzy dzieckiem a ojcem (uznanym)- co wiąże się m.in. z ustaniem władzy rodzicielskiej oraz uniemożliwieniem dziedziczenia ustawowego pomiędzy dzieckiem a uznającym. Wyrok ma skutek ex tunc (tj. z mocą wsteczną), uznaje się że uznanie w ogóle nie miało miejsca.

W ramach postępowania powód powinien wykazać, że uznający nie może być ojcem dziecka- może w tym celu oprzeć się na całym wachlarzu wniosków dowodowych – m.in. świadków, ale także (i obecnie głównie) badaniach porównawczych materiału genetycznego (test DNA), które praktycznie w 100% jest w stanie wykazać ojcostwo(lub mu zaprzeczyć).
Legitymację do wytoczenia powództwa ma również matka dziecka, oraz samo dziecko (po osiągnięciu pełnoletności). Termin na wytoczenie powództwa przez dziecko wynosi 3 lata od uzyskania przez nie pełnoletności.

Kiedy i gdzie wnosi się pozew

W odróżnieniu od postępowania o zaprzeczenie ojcostwa, termin na złożenie powództwa o stwierdzenie bezskuteczności uznania nie jest związany z terminem urodzenia dziecka, a z datą w której uznający dowiedział się o tym, że dziecko nie pochodzi od niego.

Termin na wytoczenie powództwa wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym mężczyzna, który uznał ojcostwo dowiedział się, że nie pochodzi ono od niego.
W przypadku uznania dziecka nienarodzonego (co jest i było możliwe) termin nie biegnie do czasu urodzenia dziecka.

Skutkiem uchybienia terminowi (jeśli będzie to wykazane w postępowaniu) jest oddalenie powództwa. Jeśli więc mężczyzna uznający dziecko, o którym wie że nie pochodzi od niego (z różnych przyczyn) może mieć później problem z jego ubezskutecznieniem- termin biegnie bowiem w tym przypadku od daty uznania.
Ubezskutecznienia uznania nie można domagać się po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Po tym czasie- tylko ono może wytoczyć powództwo przeciwko ojcu.
Pozew należy wnieść do sądu rejonowego (wydział rodzinny i nieletnich) miejsca zamieszkania pozwanych. Wpis od powództwa wynosi 200 zł.

Kogo należy pozwać

Kwestia osób pozwanych (istotna dla skuteczności powództwa) zależy od tego, kto występuje z powództwem:
• jeśli powodem jest ojciec, pozywa matkę oraz dziecko (lub samo dziecko jeśli matka nie żyje),
• jeśli powodem jest matka – pozywa ojca oraz dziecko (lub samo dziecko jeśli ojciec nie żyje),
• jeśli powodem jest dziecko- pozywa matkę oraz ojca (lub samemu ojcu jeśli matka nie żyje).
Jeśli powodem jest dziecko, a mężczyzna, który je uznał nie żyje, powództwo musi być wytoczone przeciwko kuratorowi powołanemu w jego miejsce przez sąd opiekuńczy.

Kiedy powództwa nie można wytoczyć

Możliwość wytoczenia powództwa jest ograniczona terminami – w przypadku ich przekroczenia pozew będzie oddalony. Termin podstawowy (6 miesięcy) był przedstawiony wcześniej. W tym miejscu należy wskazać, że:
• powództwo nie może być wytoczone przez ojca i matkę po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności,
• powództwo nie może być wytoczone po śmierci dziecka.
Jedynym wyjątkiem od ostatniej sytuacji, jest przypadek, w którym uznanie dziecka nastąpiło już po jego śmierci. W takim wypadku powództwo musi być wytoczone do dnia, w którym dziecko osiągnęło by pełnoletność.