Czy pełnoletni uczeń może sam usprawiedliwiać nieobecności w szkole?

Kwestia samodzielnego usprawiedliwiania nieobecności w szkole przez ucznia stanowi ,,kość niezgody’’ pomiędzy uczniami szkół średnich a kadrą nauczycielską. Wielu uczniów twierdzi, że po 18-stce mogą samodzielnie usprawiedliwiać swoje nieobecności, natomiast nauczyciele twierdzą, że uczniowie nie mogą tego robić i z tego powodu nie przyjmują samodzielnie sporządzonych i podpisanych usprawiedliwień, zwolnień itd. Kto ma rację i dlaczego?

Problem w braku odpowiednich uregulowań

Należy zaznaczyć, że ustawa Prawo oświatowe (określająca organizację i działalność systemu oświaty) niestety nie reguluje szczegółowo materii zasad usprawiedliwiania nieobecności uczniów pełnoletnich w szkole, zwalniania się ich z zajęć lekcyjnych, czy też wyrażania zgody na wycieczki szkolne – tą kwestię pozostawiono do uregulowania w statucie szkoły.

Zakaz samodzielnego usprawiedliwiana swoich nieobecności przez pełnoletnich uczniów bywa jednym z elementów statutu szkoły. Statuty zakazują także samodzielnego zwalniania się przez uczniów z zajęć lekcyjnych, a także wyrażania zgody na wycieczki szkolne przez pełnoletnich uczniów. Z uwagi na to jedynym rozwiązaniem dopuszczanym przez szkołę jest usprawiedliwienie czy też zgoda rodziców (przedstawicieli ustawowych) pełnoletniego ucznia.

RPO: osoba pełnoletnia może decydować o sobie

Z uwagi na brak uregulowań w problemowej kwestii RPO przychodzi z wyjaśnieniami. W komunikacie RPO czytamy, że z chwilą uzyskania pełnoletności uczeń może samodzielnie kształtować swoją sytuację prawną, którą do tej pory kształtowali przedstawiciele ustawowi. Co to oznacza? Oznacza to, że rodzice nie mogą już reprezentować swojego dziecka przed organami administracji publicznej (np. przed urzędem gminy, szkołą).  

Z uwagi na powyższe wszelkie oświadczenia woli (np. usprawiedliwienia, zgody itd.) składane przez rodziców w imieniu dziecka nie mają mocy prawnej, chyba że dziecko przyzna upoważnienie swoim rodzicom. Zasadą jest, że osoba pełnoletnia powinna mieć możliwość samodzielnego decydowania o osobie.

Statut nie może być niezgodny z ustawą

O sytuacji prawnej każdego ucznia niezależnie od jego wieku stanowią nie tylko akty prawa powszechnie obowiązującego (np. Konstytucja , ustawy – Kodeks cywilny, karny itd.) ale również  i statut szkoły. Należy zaznaczyć, że statut szkoły to akt prawa wewnętrznego i jako taki nie może regulować kwestii zdolności do czynności prawnej inaczej niż czyni to akt wyższego rzędu, jakim jest Kodeks cywilny.

W art. 11 Kodeks cywilny stanowi, że pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.

W opisywanym przypadku przez pełną zdolność do czynności prawnych należy rozumieć m.in. możliwość samodzielnego usprawiedliwiania swoich nieobecności, możliwość samodzielnego zwalniania się z zajęć itd. Jeżeli więc statut szkoły stanowi, że pełnoletni uczeń nie może samodzielnie usprawiedliwiać swoich nieobecności to oznacza to, że statut jest niezgodny z Kodeksem cywilnym.

Zakaz opuszczania szkoły w przerwach uderza w Konstytucję

Rzecznik Praw Obywatelskich nie poprzestał na wyrażeniu swojego poglądu i postanowił zwrócić się do Minister Edukacji Narodowej z zapytaniem, w jaki sposób MEN zamierza rozwiązać problematykę samodzielnego dokonywania czynności prawnych w szkole przez pełnoletnich uczniów.

Pan Adam Bodnar w swoim wystąpieniu do MEN wskazał również na potrzebę rozwiązania problemu zakazu opuszczania szkół w trakcie przerw, przez pełnoletnich uczniów. RPO wskazuje, że pomimo faktu, że zakaz ten jest motywowany względami bezpieczeństwa to z prawnego punktu widzenia, nie istnieją wyraźne przepisy dotyczące wychodzenia uczniów na przerwach poza budynek czy teren szkoły.

RPO uznaje więc, że zawarte w statucie postanowienie o zakazie opuszczania szkoły w trakcie przerw przez pełnoletnich uczniów nadmiernie ingeruje w konstytucyjną wolność pełnoletnich uczniów.

Opracowano na podstawie:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59 z późn. zm.)