Można uniknąć podatku od spadków w rodzinie (bez ograniczenia kwotowego), ale jeden błąd sprawi, że trzeba będzie oddać fiskusowi część majątku wraz z odsetkami, a nawet może skutkować grzywną

• Podatek od spadku – ile obecnie wynosi?
• Istnieje sposób, aby nabycie spadku lub zapisu od najbliższej rodziny, było zwolnione z opodatkowania (bez ograniczenia kwotowego)
• Ten jeden błąd sprawi, że nie będzie można skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania spadku od najbliższej rodziny
• Niedotrzymanie terminu zgłoszenia spadku, to nie tylko konieczność zapłaty podatku, ale również odsetek i co najgorsze – sankcja karnoskarbowa

Podatek od spadku – ile obecnie wynosi?

Zgodnie z ustawą z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn – wysokość podatku oraz to czy nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze:

• dziedziczenia,
• zapisu zwykłego lub dalszego zapisu,
• zapisu windykacyjnego lub
• polecenia testamentowego,

podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn lub czy mieści się w zakresie kwoty wolnej od ww. podatku, zależy od tego:

• do której z trzech grup podatkowych, zalicza się spadkobierca oraz
• od wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych od spadkodawcy.

Ustawodawca – w ramach podatku od spadków i darowizn – wyróżnił trzy grupy podatkowe:

1. I grupę, do której zaliczają się osoby z najbliższej rodziny, tj.
2. • małżonek,
   • wstępni – czyli rodzice, dziadkowie lub pradziadkowie (również ci przysposabiający, a w odniesieniu do osób, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, odpowiednio – osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka, pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej),
   • zstępni – czyli dzieci, wnuki lub prawnuki (również ci przysposobieni i ich zstępni, a w odniesieniu do osób tworzących rodzinę zastępczą, prowadzących rodzinny dom dziecka, pracujących z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, odpowiednio – osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej),
   • ojczym i macocha,
   • teściowa i teść,
   • rodzeństwo,
   • pasierb i pasierbica oraz
   • zięć i synowa;
2. II grupę, do której zaliczają się osoby z nieco dalszej rodziny, tj.:
3. • bratanek i siostrzenica,
   • wuj i ciotka,
   • dzieci, wnuki oraz prawnuki pasierbów,
   • małżonkowie pasierbów,
   • szwagrowie, szwagierki, jak również bratowe i ich małżonkowie oraz
   • małżonkowie innych zstępnych (czyli wnuki i prawnuki męża lub żony) oraz
3. III grupę, do której zaliczają się inni nabywcy, niż wyżej wymienieni.

Od tego, do której z ww. grup podatkowych, zalicza się nabywca spadku, zależy kwota wolna od podatku, która wynosi odpowiednio:

1. w przypadku I grupy podatkowej – 36 120 zł,
2. w przypadku II grupy podatkowej – 27 090 zł i odpowiednio
3. w przypadku III grupy podatkowej – 5 733 zł.

W przypadku nieprzekroczenia ww. kwot – nie jest konieczne dokonywanie żadnego zgłoszenia do urzędu skarbowego, aby nabycie spadku lub zapisu nie było opodatkowane podatkiem od spadków i darowizn.

W przypadku, gdy wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych przez spadkobiercę od spadkodawcy, jak również w ciągu ostatnich 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie spadku lub zapisu – przekracza ww. kwoty wolne od podatku – nabycie spadku, podlega opodatkowaniu w zakresie nadwyżki ponad kwotę wolną, zgodnie z poniższymi stawkami podatkowymi¹:

1. W przypadku I grupy podatkowej:
2. • jeżeli kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 36 120 zł) wynosi do 11 833 zł – podatek wynosić będzie 3%,
   • jeżeli kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 36 120 zł) wynosi od 11 833 – 23 665 zł – podatek wynosić będzie 335 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł, a
   • jeżeli kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 36 120 zł) wynosi ponad 23 665 zł – podatek wynosić będzie 946,60 zł i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł;
2. W przypadku II grupy podatkowej:
3. • jeżeli kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 27 090 zł) wynosi do 11 833 zł – podatek wynosić będzie 7%,
   • jeżeli kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 27 090 zł) wynosi od 11 833 – 23 665 zł – podatek wynosić będzie 828,40 zł i 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł, a
   • jeżeli kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 27 090 zł) wynosi ponad 23 665 zł – podatek wynosić będzie 1 893,30 zł i 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł;
3. W przypadku III grupy podatkowej:
4. • jeżeli kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 5 733 zł) wynosi do 11 833 zł – podatek wynosić będzie 12%,
   • jeżeli kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 5 733 zł) wynosi od 11 833 – 23 665 zł – podatek wynosić będzie 1 420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł, a
   • jeżeli kwota nadwyżki ponad kwotę wolną (tj. ponad 5 733 zł) wynosi ponad 23 665 zł – podatek wynosić będzie 3 313,20 zł i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Polecamy: „PODATKI 2025”. Komplet 11 publikacji o zmianach w podatkach

Istnieje sposób, aby nabycie spadku lub zapisu od najbliższej rodziny, było zwolnione z opodatkowania (bez ograniczenia kwotowego)

W przypadku, gdy wartość majątku nabytego przez spadkobiercę, zsumowana z wartością rzeczy i praw majątkowych nabytych uprzednio od spadkodawcy (np. tytułem darowizny lub nieodpłatnego zniesienia współwłasności) w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie spadku lub zapisu – przekracza kwotę wolną od podatku określoną dla I grupy podatkowej, tj. 36 120 zł i spadek został nabyty w ramach tzw. zerowej grupy podatkowej, tj. otrzymało się go po osobie z najbliższej rodziny, tj. po:

• małżonku,
• wstępnych – czyli rodzicach, dziadkach lub pradziadkach (również tych przysposabiających, a w odniesieniu do osób, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, odpowiednio – osób tworzących rodzinę zastępczą, prowadzących rodzinny dom dziecka, pracujących z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej),
• zstępnych – czyli dzieciach, wnukach lub prawnukach (również tych przysposobionych i ich zstępnych, a w odniesieniu do osób tworzących rodzinę zastępczą, prowadzących rodzinny dom dziecka, pracujących z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, odpowiednio – osób, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej),
• ojczymie lub macosze,
• rodzeństwie albo
• pasierbie lub pasierbicy,

można skorzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, jeżeli spełni się poniższe wymogi formalne.

W celu skorzystania ze zwolnienia, należy w ciągu 6 miesięcy od dnia:

• uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku,
• zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza albo
• wydania europejskiego poświadczenia spadkowego,

w ramach którego – doszło do nabycia rzeczy lub praw majątkowych, których wartość (doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło nabycie spadku i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok), przekracza kwotę 36 120 zł – zgłosić otrzymanie spadku właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (na formularzu SD-Z2).

Jeżeli natomiast – spadkobierca dowiedział się o otrzymaniu w spadku rzeczy lub praw majątkowych po upływie 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego – zachowa prawo do zwolnienia, pod warunkiem, że zgłosi ich nabycie naczelnikowi urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od otrzymania tej informacji oraz uprawdopodobni fakt, że dowiedział się o tym po terminie.

Warto również zwrócić uwagę, że tzw. zerowa grupa podatkowa, która może skorzystać ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn bez ograniczenia kwotowego, różni się od I grupy podatkowej, ponieważ nie należą do niej teściowie, zięć i synowa. W przypadku zatem otrzymania spadku po ww. osobach, którego wartość przekraczałaby kwotę wolną od podatku określoną dla I grupy podatkowej (tj. 36 120 zł) – nie będzie można skorzystać z omawianego zwolnienia podatkowego dla najbliższej rodziny i spadek taki będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Ten jeden błąd sprawi, że nie będzie można skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania spadku od najbliższej rodziny

Chodzi o dochowanie terminu na zgłoszenie otrzymania spadku do urzędu skarbowego, którego należy dokonać (na formularzu SD-Z2) – nie później niż w terminie 6 miesięcy od:

• uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku,
• zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza albo
• wydania europejskiego poświadczenia spadkowego,

w ramach którego – doszło do nabycia rzeczy lub praw majątkowych, których wartość (doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło nabycie spadku i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok), przekracza kwotę 36 120 zł.

Jeżeli natomiast – spadkobierca dowiedział się o otrzymaniu w spadku rzeczy lub praw majątkowych po upływie 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego – zachowa prawo do zwolnienia, pod warunkiem, że zgłosi ich nabycie naczelnikowi urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od otrzymania tej informacji oraz uprawdopodobni fakt, że dowiedział się o tym po terminie.

Jako przykład, można przytoczyć następującą sytuację: Zmarł ojciec i syn otrzymał po nim spadek. Syn zgłosił ten fakt naczelnikowi urzędu skarbowego w 6-miesięcznym terminie. Rok później, syn otrzymał jednak list polecony, w którym bank poinformował go, że ojciec był właścicielem jeszcze jednego konta w banku. Konto to, nie było jednak wymienione w zaświadczeniu, które bank wydał synowi miesiąc po śmierci ojca. Aby skorzystać ze zwolnienia z podatku również w tym zakresie – syn musi zatem złożyć do urzędu skarbowego dodatkowe zgłoszenie, w terminie do 6 miesięcy od dnia, w którym dotarła do niego informacja z banku (o kolejnym koncie bankowym ojca) wraz z dokumentem, który potwierdzi kiedy ową informację otrzymał.

Niedochowanie ww. terminów – skutkować będzie koniecznością zapłaty podatku na zasadach określonych dla I grupy podatkowej. Warto o tym pamiętać, zwłaszcza z tego względu, że odejście bliskich, związana z tym żałoba i konieczność organizacji pochówku – nie sprzyjają dopełnianiu tego rodzaju formalności i zdarza się, że spadkobiercy o tym najzwyczajniej w świecie zapominają, a później – ponoszą, z tego powodu, przykre konsekwencje.

Utratę prawa do skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania spadku, w przypadku uchybienia terminowi zgłoszenia nabycia spadku do urzędu skarbowego – potwierdza również orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego. W wyroku z dnia 23 listopada 2012 roku (sygn. akt II FSK 750/11) – NSA wskazał, że „niedopełnienie obowiązku zgłoszenia zwolnienia podatkowego w terminie 6 miesięcy (z uwzględnieniem wyjątku z art. 4a ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn) powoduje jego wygaśnięcie, a w konsekwencji utratę prawa do zwolnienia od podatku”.

Niedotrzymanie terminu zgłoszenia spadku, to nie tylko konieczność zapłaty podatku, ale również odsetek i co najgorsze – sankcja karnoskarbowa

Niedotrzymanie terminu zgłoszenia spadku do urzędu skarbowego, celem skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania (a w efekcie tego – utrata prawa do skorzystania ze zwolnienia), to nie tylko konieczność zapłaty podatku, ale również odsetek za zwłokę. Będą one naliczane od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku. Wysokość odsetek określa przepis art. 56 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym – stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%.

Poza koniecznością zapłaty podatku wraz z odsetkami – należy jednak również liczyć się z możliwością obciążenia przez fiskus sankcją karno-skarbową, za niezgłoszenie nabycia spadku. Zgodnie z art. 54 par. 1 Kodeksu karnego skarbowego bowiem – podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie – podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli jednak kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości (tj. nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, czyli obecnie – 933 200 zł) – sprawca czynu podlega natomiast wyłącznie karze grzywny do 720 stawek dziennych, a jeżeli kwota ta nie przekracza ustawowego progu pomiędzy wykroczeniem, a przestępstwem skarbowym (który wynosi obecnie pięciokrotność minimalnego wynagrodzenia, czyli 23 330 zł) – wyłącznie karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

¹ Wynikającymi z Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28.06.2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. z 2023 r., poz. 1226)

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1837)
• Ustawa z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 111)
• Ustawa z dnia 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 628 z późn. zm.)