Koniec z przerwą na papierosa (i e-papierosa) w miejscu pracy (nawet na takiego, który nie zawiera w swoim składzie nikotyny). Nowe przepisy już obowiązują

• Epidemia palenia papierosów jednym z największych zagrożeń dla zdrowia publicznego nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie
• Osoby palące w sposób bierny jeszcze bardziej narażone na toksyczność dymu papierosowego (również tego pochodzącego z e-papierosów)
• E-papierosy beznikotynowe – czy to bezpieczne rozwiązanie dla palących i osób znajdujących się w ich otoczeniu?
• Zakazy palenia papierosów i e-papierosów w przestrzeni publicznej (w tym – w pomieszczeniach zakładów pracy) – jedyną formą ochrony przed biernym paleniem
• E-papierosy to już nie tylko wyroby zawierające nikotynę, ale również te beznikotynowe
• Koniec z „obchodzeniem” przez pracowników zakazu palenia w zakładach pracy, zasłaniając się paleniem e-papierosów beznikotynowych
• Co grozi łamiącym zakazy palenia papierosów (i e-papierosów)?
• Jakie jeszcze zmiany wprowadza najnowsza nowelizacja ustawy tytoniowej?

Epidemia palenia papierosów jednym z największych zagrożeń dla zdrowia publicznego nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie

Epidemia palenia tytoniu jest jednym z największych zagrożeń dla zdrowia publicznego. Tylko w Polsce, z powodu palenia papierosów, co roku umiera około 70 tysięcy osób, co stanowi 17% wszystkich zgonów w naszym kraju. W skali światowej, liczby te są jeszcze bardziej zatrważające – z powodu chorób odtytoniowych, umiera rokrocznie ponad 8 milionów ludzi. Szacuje się ponadto, że 9 na 10 osób, u których doszło do rozwoju raka płuc – jest palaczami lub było nimi w przeszłości. Tego nowotworu – tylko w Polsce – diagnozowanych jest co roku ponad 20 tys. przypadków. Chorobę powoduje długotrwałe narażenie na dym papierosowy, dlatego im wcześniej zrezygnuje się z palenia – tym mniejsze jest ryzyko zachorowania. Palenie tytoniu oceniane jest jako najgroźniejszy, a zarazem – możliwy do wyeliminowania czynnik rakotwórczy.¹

Osoby palące w sposób bierny jeszcze bardziej narażone na toksyczność dymu papierosowego (również tego pochodzącego z e-papierosów)

Choć nie każdy zdaje sobie z tego sprawę, a przynajmniej tak wynika z obserwacji wielu sytuacji życia codziennego, w których np. rodzice decydują się na palenie papierosów w bliskiej odległości od swoich (nawet bardzo małych) dzieci – palenie bierne, jest jeszcze bardziej toksyczne, niż palenie czynne! Na czym więc ono dokładnie polega?

O biernym paleniu mówi się wówczas, kiedy osoba – zwłaszcza niepaląca – jest narażona na wdychanie dymu pochodzącego ze spalania tytoniu oraz dymu wydychanego przez osobę palącą. Dym tytoniowy znajdujący się w otoczeniu, ma dwie składowe: dym bocznego strumienia pochodzący bezpośrednio z palącego się papierosa i dym głównego strumienia, czyli wydychany z płuc przez osobę palącą tytoń.² Dym bocznego strumienia, zawiera od 5 do 15 razy więcej tlenku węgla i od 2 do 20 razy więcej nikotyny niż dym wdychany przez palacza, co skutkuje jego większą toksycznością.³

Wdychanie dymu wydychanego przez palaczy, zwiększa u osób niepalących ryzyko wystąpienia raka płuc i chorób serca (np. choroby niedokrwiennej serca). Badania epidemiologiczne wskazują ponadto, że wdychanie dymu przez osoby niepalące, stanowi w Polsce jedną z głównych przyczyn przedwczesnej umieralności dorosłych. Szacunki z 2002 r. pokazały, że z powodu wdychania dymu tytoniowego, zmarło w tym czasie co najmniej 1826 niepalących Polaków, z czego 933 na niedokrwienną chorobę serca, 692 na udar mózgu, 128 na raka płuc, a 73 na przewlekłą nienowotworową chorobę układu oddechowego.⁴

Najbardziej narażone na negatywne skutki dla zdrowia, wynikające z wymuszonego narażenia na dym tytoniowy, są dzieci. Bycie biernymi palaczami skutkuje u nich wzrostem ryzyka niższej masy urodzeniowej, zakażeń dróg oddechowych, upośledzenia funkcji płuc, nawracających chorób ucha, ataków astmy, czy nawet nagłego zgonu niemowlęcia.⁵

Warto również mieć świadomość, że problemu tego (narażania osób postronnych na negatywne skutki związane z pozostawaniem biernymi palaczami) nie eliminuje korzystanie z papierosów elektronicznych – wdychanie oparów z e-papierosów, ze względu na zawartą w nich nikotynę, substancje zapachowe i glikol propylenowy, również nie pozostaje bowiem obojętne dla zdrowia osób pozostających w otoczeniu osoby palącej⁶, choć taki stereotyp (o mniejszej, a nawet braku szkodliwości oparów tego pochodzenia) mocno utarł się w środowisku osób palących.

Niestety, według danych WHO – aż 80% palaczy tytoniu, pali w otoczeniu osób niepalących.

E-papierosy beznikotynowe – czy to bezpieczne rozwiązanie dla palących i osób znajdujących się w ich otoczeniu?

Nie bardziej mylnego, bowiem – wdychany i wydychany przez użytkowników e-papierosów aerozol, wśród szkodliwych i potencjalnie szkodliwych substancji, zawiera nie tylko nikotynę, ale również:

• kancerogenne substancje chemiczne,
• lotne związki organiczne,
• aromaty (np. diacetyl),
• bardzo drobne cząsteczki, które mogą być wdychane głęboko do płuc oraz
• szereg metali ciężkich, takich jak nikiel, ołów czy cyna.

Według niektórych źródeł, szkodliwość wapowania była obserwowana niezależnie od rodzaju liquidu – zarówno tych z nikotyną, jak i bez niej. Niektóre badania wykazują pogorszenie funkcji oddechowych i zwiększony opór w drogach oddechowych u użytkowników e-papierosów beznikotynowych. Metale ciężkie zawarte w płynach do e-papierosów negatywnie wpływają na cały organizm, w tych na wiele ważnych narządów, takich jak mózg, wątroba, płuca, serce czy nerki. W wyniku dostarczania do organizmu szkodliwych substancji zawartych w liquidach, zaburzeniu mogą ulegać różne fizjologiczne procesy, prowadząc do dysfunkcji m.in. naturalnych mechanizmów obronnych i rozwoju nowotworów.⁷

Zakazy palenia papierosów i e-papierosów w przestrzeni publicznej (w tym – w pomieszczeniach zakładów pracy) – jedyną formą ochrony przed biernym paleniem

Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 9.11.1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych – osobom niepalącym przysługuje prawo do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego, pary z papierosów elektronicznych i substancji uwalnianych za pomocą nowatorskich wyrobów tytoniowych.

W jaki sposób ochrona ta jest realizowana? Poprzez wprowadzanie zakazów palenia w przestrzeni publicznej. Niestety, nie ustanowiono ogólnego zakazu palenia papierosów i papierosów elektronicznych w przestrzeni publicznej, jako całości. Ustawodawca, w celu ochrony zdrowia i praw osób niepalących, wprowadził natomiast zakazy palenia w określonych miejscach w przestrzeni publicznej.

Wprowadzając zakazy palenia, ustawodawca posługuje się określeniem „palenie wyrobów tytoniowych”, do których zalicza się również palenie:

• nowatorskich wyrobów tytoniowych – czyli wyrobów tytoniowych innych niż papieros, tytoniu do samodzielnego skręcania papierosów, tytoniu fajkowego, tytoniu do fajki wodnej, cygara, cygaretki, zażywanie tytoniu do żucia, tytoniu do nosa lub tytoniu do stosowania doustnego oraz
• papierosów elektronicznych – czyli wyrobów, które mogą być wykorzystywane do spożycia, za pomocą ustnika, pary zawierającej nikotynę – i ponadto, od 5 lipca 2025 r. – również pary niezawierającej nikotyny.

Zgodnie z art. 5 ww. ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych – palenie wyrobów tytoniowych, zabronione jest:

1. na terenie zakładów leczniczych podmiotów leczniczych (czyli m.in. w szpitalach oraz na terenie przychodni – zarówno tych publicznych, jak i prywatnych) oraz w pomieszczeniach innych obiektów, w których są udzielane świadczenia zdrowotne,
2. na terenie jednostek organizacyjnych systemu oświaty (czyli m.in. przedszkoli, szkół i placówek opiekuńczo-wychowawczych) oraz jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (czyli m.in. ośrodków pomocy społecznej, domów pomocy społecznej),
3. na terenie uczelni,
4. w pomieszczeniach zakładów pracy,
5. w pomieszczeniach obiektów kultury i wypoczynku do użytku publicznego (czyli m.in. w domach kultury oraz ośrodkach sportu i rekreacji),
6. w lokalach gastronomiczno-rozrywkowych,
7. w środkach pasażerskiego transportu publicznego oraz w obiektach służących obsłudze podróżnych (czyli np. na dworcu),
8. na przystankach komunikacji publicznej,
9. w pomieszczeniach obiektów sportowych,
10. w ogólnodostępnych miejscach przeznaczonych do zabaw dzieci (czyli m.in. na placach zabaw i boiskach), jak również
11. w innych pomieszczeniach dostępnych do użytku publicznego (czyli np. w centrach handlowych lub na klatkach schodowych w budynkach mieszkalnych!).

Właściciel lub zarządzający obiektem lub środkiem transportu, w którym obowiązuje zakaz palenia wyrobów tytoniowych i papierosów elektronicznych – obowiązany jest umieścić w widocznych miejscach odpowiednie oznaczenie słowne i graficzne informujące o zakazie palenia wyrobów tytoniowych i palenia papierosów elektronicznych na terenie obiektu lub w środku transportu. Znak graficzny zakazu palenia, przedstawia się w następujący sposób:

Dodatkowo, rada gminy może ustalić, w drodze uchwały, inne niż wymienione powyżej miejsca użytku publicznego, jako strefy wolne od dymu tytoniowego.

Od ogólnie przyjętych zakazów – obowiązują jednak pewne wyjątki. Palenie wyrobów tytoniowych jest dozwolone, w wyznaczonych do tego celu palarniach:

• w domach pomocy społecznej oraz domach spokojnej starości,
• w całodobowych oddziałach psychiatrycznych (z wyłączeniem oddziałów dysponujących warunkami wzmocnionego i maksymalnego zabezpieczenia),
• w hotelach,
• w obiektach służących obsłudze podróżnych, czyli na dworcach i lotniskach,
• na terenie uczelni,
• w pomieszczeniach zakładów pracy oraz
• w lokalach gastronomiczno-rozrywkowych.

Właściciel lokalu gastronomiczno-rozrywkowego, może ponadto wyłączyć spod zakazu palenia jedno zamknięte pomieszczenie konsumpcyjne, jeżeli jest ono wyposażone w wentylację zapewniającą, że dym tytoniowy nie będzie przenikał do innych pomieszczeń.

E-papierosy to już nie tylko wyroby zawierające nikotynę, ale również te beznikotynowe

W dniu 5 lipca 2025 r. weszła w życie ustawa z dnia 21.05.2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, która zmieniła definicję papierosów elektronicznych (art. 2 pkt 20 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych) w ten sposób, że objęła nią również wyroby, które mogą być wykorzystywane do spożycia, za pomocą ustnika, pary niezawierającej nikotyny.

Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, którą została wprowadzona ww. zmiana – jej nadrzędnym celem było ograniczenie zjawiska używania papierosów elektronicznych wśród młodych ludzi, z tego względu, że – „wyroby te stanowią wyraźne zagrożenie dla zdrowia publicznego, w szczególności młodego pokolenia i osób niepalących”. Jak bowiem wynika z przytoczonych wyżej badań – szkodliwe jest wdychanie nie tylko aerozolu pochodzącego z papierosów elektronicznych zawierających w swoim składzie nikotynę, ale również tych, które jej nie zawierają (m.in. ze względu na obecność, w liquidach stosowanych w e-papierosach, metali ciężkich).

Koniec z „obchodzeniem” przez pracowników zakazu palenia w zakładach pracy, zasłaniając się paleniem e-papierosów beznikotynowych

Choć wspomniana ustawa z dnia 21.05.2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych nie wprowadziła żadnych zmian w zakresie zakazów palenia zdefiniowanych w art. 5 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, z którego wynika m.in. zakaz palenia wyrobów tytoniowych, w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych i papierosów elektronicznych w pomieszczeniach zakładów pracy – sama zmiana definicji papierosów elektronicznych (którymi zostały objęte również e-papierosy niezawierające w swoim składzie nikotyny) sprawiła, że zakaz palenia w miejscu pracy został niejako „uszczelniony”. Pracownik nie będzie już mógł bowiem omijać ww. zakazu, zasłaniając się korzystaniem z wyrobów niezawierających w swoim składzie nikotyny, czego – w praktyce – pracodawca, w żaden sposób nie mógł zweryfikować.

Nadal aktualna pozostaje przewidziana w art. 5a ust. 3 pkt 5 ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych możliwość stworzenia przez pracodawcę, na terenie zakładu pracy – zamkniętej palarni, w której dozwolone będzie palenie przez pracowników „tradycyjnych” wyrobów tytoniowych, jak również e-papierosów (zarówno tych zawierających w swoim składzie nikotynę, jak i jej niezawierających), utworzenie takiego pomieszczenia – pozostaje jednak wyłącznie w gestii decyzji pracodawcy.

Co grozi łamiącym zakazy palenia papierosów (i e-papierosów)?

Osoby łamiące zakazy palenia wyrobów tytoniowych, nowatorskich wyrobów tytoniowych lub papierosów elektronicznych, wynikające z ustawy z dnia 9.11.1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych – dopuszczają się wykroczenia, za które grozi im grzywna w wysokości do 500 zł. Grzywna ta, może zostać nałożona w formie mandatu karnego przez policjanta lub strażnika miejskiego. Nieprzestrzeganie zakazu palenia papierosów i e-papierosów (a od 5 lipca 2025 r. ponadto – niezależnie od tego, czy zawierają one w swoim składzie nikotynę) w obrębie pomieszczeń zakładu pracy – może ponadto zostać uznane za nieprzestrzeganie przez pracownika zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (o których mowa w art. 100 par. 2 pkt 3 kodeksu pracy), za co pracownik może nawet zostać pociągnięty przez pracodawcę do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Jakie jeszcze zmiany wprowadza najnowsza nowelizacja ustawy tytoniowej?

Najnowsza nowelizacja ustawy tytoniowej, tj. ustawa z dnia 21.05.2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, która weszła w życie z dniem 5 lipca 2025 r. – poza zmianami w zakresie zakazu palenia w pomieszczeniach zakładów pracy – wprowadziła ponadto zakaz sprzedaży wszystkich rodzajów papierosów elektronicznych oraz pojemników zapasowych osobom poniżej 18 roku życia, bez względu na to czy dany produkt posiada lub nie posiada w swoim składzie nikotyny. Ograniczenie sprzedaży płynów beznikotynowych osobom poniżej 18 roku życia – obejmuje również zakaz ich sprzedaży w automatach, czy też za pomocą Internetu.

¹ Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Oleśnicy, Światowy Dzień Rzucania Palenia Tytoniu, 15.11.2023 r.

² dr n. med. Aleksandra Piwońska, Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia, Narodowy Instytut Kardiologii Stefana kardynała Wyszyńskiego, Państwowy Instytut Badawczy, Bierne palenie (https://sercunaratunek.pl/bierne-palenie/)

³ Centrum Onkologii – Instytut, „Jak stworzyć miejsce pracy bez papierosa”, 2005

⁴ Fundacja Promocja Zdrowia, „Smoke Free Partnership. Rozwiać dymną zasłonę. 10 argumentów za Europą wolną od dymu tytoniowego”, 2009

⁵ W. Zatoński, M. Hodge, K. Przewoźniak (red.), „Report on the Effects of Tobacco Health of Polish Children”, Geneva and Health Promotion Foundation, 1999

⁶ CL Marcham, JP Springston, Electronic cigarettes in the indoor environment. Rev Environ Health, 2019

⁷ Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Szczecinku, E-papierosy i ich wpływ na zdrowie, 5.10.2023 r.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 9.11.1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1162 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 21.05.2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. z 2025 r., poz. 799)
• Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 277)