Rewolucja w prawie rodzinnym: rozwód przed USC a nie w sądzie. Ale nie dla wszystkich chętnych. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy

• Nowy pomysł Ministra Sprawiedliwości: rozwód poza sądem
• Kto będzie mógł rozwieść się poza sądem?
• Procedura rozwodu pozasądowego
• Skutki prawne rozwodu przed USC
• Koszty i opłaty

Nowy pomysł Ministra Sprawiedliwości: rozwód poza sądem

Aktualnie w Polsce rozwiązać małżeństwo można wyłącznie na drodze sądowej. Małżonkowie, między którymi nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia, i którzy chcą zgodnie zakończyć swoje małżeństwo, muszą w aktualnym stanie prawnym wnieść sprawę do sądu.

Projekt resortu sprawiedliwości wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym, wprowadzając możliwość prostszego i szybszego zakończenia małżeństw, które faktycznie przestały funkcjonować. Nowe przepisy pozwolą sprawniej rozwiązywać niesporne sprawy rozwodowe, odciążą sądy, wzmocnią autonomię małżonków i będą sprzyjały popularyzacji pozasądowych metod rozwiązywania sporów.

- Proponujemy rozwiązanie, które uprości procedurę rozwodową w przypadku pełnej zgody małżonków i braku przeszkód natury prawnej, a jednocześnie zapewni kontrolę państwa oraz ochronę zasad trwałości małżeństwa i dobra dziecka - mówi Arkadiusz Myrcha, Wiceminister Sprawiedliwości.

Każdego roku do sądów trafia 50-60 tys. pozwów o rozwód, z czego ok. 30-40% stanowią małżeństwa bez małoletnich dzieci. Mówimy więc o zmianie znacznej, a nie jedynie symbolicznej – podkreśla Minister.

Kto będzie mógł rozwieść się poza sądem?

Pozasądowa procedura rozwodowa będzie dostępna dla małżeństw, między którymi nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. To podstawowy warunek, bez którego rozwód nie jest możliwy. Dodatkowo konieczne jest spełnienie kilku wymogów:
• małżonkowie muszą zgodnie chcieć rozwiązać swoje małżeństwo bez orzekania o winie,
• nie mają wspólnych małoletnich dzieci,
• ich małżeństwo trwało co najmniej rok,
• między małżonkami nie toczy się już sprawa o rozwód, o separację z żądaniem rozwodu ani o unieważnienie małżeństwa.

Z proponowanego rozwiązania będą mogli skorzystać zarówno małżonkowie – obywatele polscy, jak i cudzoziemcy zamieszkujący w Polsce, ale tylko wówczas, gdy nie posiadają wspólnego obywatelstwa.

Procedura będzie dostępna tylko wtedy, gdy oboje małżonkowie zgodzą się także na sam tryb jej przeprowadzenia. W każdym przypadku pozostanie możliwość wyboru tradycyjnej drogi sądowej.

Zależy nam, by procedura była prosta, przejrzysta i przewidywalna. Wprowadzamy rozwiązanie, które pozwala na zakończenie związku w sposób szybki i bezkonfliktowy, gdy oboje małżonkowie są w pełni zgodni co do swojej decyzji. Jednocześnie zachowujemy prawo wyboru - zawsze istnieje możliwość skierowania sprawy do sądu - zaznacza Myrcha.

Procedura rozwodu pozasądowego

Projekt przewiduje dwa etapy procedury pozasądowego rozwiązania małżeństwa.

• Etap pierwszy – zapewnienia

Małżonkowie wspólnie stawiają się w urzędzie stanu cywilnego i składają pisemne zapewnienia, że spełniają ustawowe warunki rozwodu. Kierownik USC weryfikuje te przesłanki na podstawie dokumentów (dowody, akt małżeństwa, rejestr PESEL), a w razie wątpliwości może żądać dodatkowych dokumentów. Jeśli warunki nie są spełnione – odmawia przyjęcia zapewnień i wskazuje drogę sądową.

Na tym etapie małżonkowie otrzymują też pouczenie o skutkach rozwodu oraz informację o dostępnych formach wsparcia w kryzysie małżeńskim. Złożenie zapewnień nie oznacza jeszcze rozwodu. Od tego momentu musi upłynąć co najmniej miesiąc „na namysł” (tempus deliberandi). Zapewnienia zachowują ważność przez 6 miesięcy – jeśli w tym czasie procedura nie zostanie zakończona, konieczne będzie jej ponowne rozpoczęcie.

• Etap drugi – oświadczenia

Po upływie co najmniej miesiąca od złożenia zapewnień, ale nie później niż w ciągu 6 miesięcy, małżonkowie ponownie stawiają się razem w urzędzie i składają zgodne oświadczenia o rozwiązaniu małżeństwa. Każdy z małżonków dodatkowo oświadcza, że:
• nastąpił między nimi zupełny i trwały rozkład pożycia.
• nie toczy się między nimi sprawa o rozwód, separację lub unieważnienie małżeństwa,
• posiadają obywatelstwo polskie, a w przypadku cudzoziemców, że nie mają wspólnego obywatelstwa i mają miejsce zamieszkania w Polsce,
• nie mają wspólnych małoletnich dzieci.

Wszystkie oświadczenia – z wyjątkiem potwierdzenia rozkładu pożycia – składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej. Każdy z małżonków w osobnym oświadczeniu potwierdza świadomość tej odpowiedzialności.

Kierownik urzędu stanu cywilnego weryfikuje spełnienie przesłanek, a następnie dokonuje wpisu w rejestrze stanu cywilnego. Z chwilą tego wpisu małżeństwo zostaje rozwiązane.

Co ważne rozwód pozasądowy będzie w pełni uznawany również w innych państwach Unii Europejskiej, na równi z rozwodami orzekanymi przez sądy.

Skutki prawne rozwodu przed USC

Pozasądowy rozwód wywołuje skutki identyczne jak rozwód orzeczony przez sąd, w tym:
• zmianę stanu cywilnego,
• ustanie wspólności majątkowej i obowiązków małżeńskich,
• możliwość podziału majątku, ustania dziedziczenia czy dochodzenia alimentów,
• prawo powrotu małżonka rozwiedzionego do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.

Projekt przewiduje także możliwość unieważnienia rozwodu pozasądowego w razie wad oświadczeń woli – w takim przypadku sprawę rozstrzygać będzie sąd.

Koszty i opłaty

Projekt przewiduje odpłatność za czynności urzędowe – 300 zł za każdy z dwóch etapów procedury oraz 20 zł opłaty skarbowej za wydanie stosownego zaświadczenia.

Projekt zostanie skierowany do prac parlamentarnych. Nowe przepisy mają wejść w życie po upływie 12 miesięcy od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Źródło: Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw - UDER24.