Nieodpłatna pomoc prawna - na czym polega i komu przysługuje?

Podstawa prawna i zakres pomocy

Problematyka nieodpłatnej pomocy prawnej została uregulowana w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (dalej: UstNPP).

Zgodnie z art. 3 UstNPP, w zakres nieodpłatnej pomocy prawnej wchodzi: poinformowanie osoby fizycznej o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowoadministracyjnym lub wskazanie sposobu rozwiązania problemu prawnego. W zakres nieodpłatnej pomocy prawnej wchodzi również sporządzenie projektu pisma we wskazanych wcześniej sprawach, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowoadministracyjnym. Nieodpłatna pomoc prawna przewiduje również mediację a także sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Jednocześnie należy zwrócić uwagę na art. 5 §3 UstNPP, zgodnie z którym adwokat lub radca prawny może z ważnych powodów odmówić udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej, informując osobę uprawnioną o innych punktach, w których udzielana jest nieodpłatna pomoc prawna, na obszarze powiatu. Niestety nie wymieniono wprost jakie powody pozwalają na odmowę udzielenia porady.

Nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności.

Zakres podmiotowy

Zgodnie z art. 4 UstNPP nieodpłatna pomoc prawna przysługuje osobie, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Jednocześnie należy pamiętać o złożeniu oświadczenia na piśmie o niemożności poniesienia kosztów. Takie oświadczenie składa się przed skorzystaniem z nieodpłatnej pomocy prawnej.

W przypadku chęci skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej trzeba pamiętać również o zabraniu ze sobą dokumentu potwierdzającego tożsamość, gdyż zgodnie z art. 5 §2 UstNPP przed rozpoczęciem udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej, jest możliwość żądania okazania wspomnianego dokumentu.

Osoba świadcząca nieodpłatną pomoc prawną nie jest obrońcą z urzędu.

Udzielający pomocy prawnej

W myśl art. 5 UstNPP nieodpłatna pomoc prawna może być udzielona przez adwokata lub radcę prawnego, przy czym należy mieć na uwadze, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być ona udzielona przez aplikanta adwokackiego lub radcowskiego po uzyskaniu przez niego upoważnienia.

Nieodpłatna pomoc prawna może być świadczona również przez mediatora, doradcę podatkowego, z zastrzeżeniem, że porada nie dotyczy spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 11 ust. 3 pkt 1 UstNPP) a także przez osobę, która nie posiada tytułu adwokata lub radcy prawnego, ale ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra lub ukończyła zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej, posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej, korzysta z pełni praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych, a nadto nie była karana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe (art. 11 ust. 3 pkt 2 UstNPP). W tym przypadku należy poinformować osobę, której jest udzielana pomoc prawna, o tym, iż nie jest ona świadczona przez adwokata lub radcę prawnego, a nadto należy pouczyć otrzymującego pomoc prawną o wyłączeniu od odpowiedzialności odszkodowawczej osoby udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej, z wyjątkiem przypadku wyrządzenia szkody z winy umyślnej. Dodatkowo należy poinformować, iż osoba świadcząca nieodpłatną pomoc prawna nie jest obowiązana do zachowania tajemnicy w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania karnego.

Polecamy serwis: Pomoc prawna