Kompetencje potrzebne w szybko zmieniającym się środowisku pracy

Czyli jakie kompetencje są potrzebne w szybko zmieniającym się środowisku pracy?

Szacuje się, że już około 2020 r. na światowym rynku będzie pracować nawet 100 mln robotów. Każdy z nich zastąpi pracę ośmiu pracowników. Jak donoszą raporty światowych uczelni i instytucji, w ciągu kolejnych 20 lat rozwój robotyki może sprawić, że zniknie około 700 zawodów. Równocześnie wiemy, że w związku z transformacją technologiczną będą powstawać nowe zawody, jak np. trener sztucznej inteligencji, doradca czasu wolnego oraz setki innych, których nie potrafimy nawet nazwać. W cenie będą również określone kompetencje.

Polecamy: Personel i zarządzanie – prenumerata.

Zdolność adaptowania się

• Nazywaj zmiany, które dostrzegasz w bliższym i dalszym otoczeniu.
• Koryguj swoje zachowania, by zachować skuteczność w działaniu.
• Twórz rozwiązania, które pomogą organizacji korzystać na zmianach.

W zawodach, które pozostaną, ponad 80 proc. ulegnie istotnym zmianom w organizacji pracy. Dlatego główną kompetencją będzie uczenie się. Nie będzie ono jednak rozumiane jako przyswajanie wiedzy zawartej w podręczniku, ale jako zdolności adaptowania się i łączenia wiedzy z wielu źródeł, eksperymentowania i tworzenia rozwiązań, które pozwolą osiągać lepsze efekty lub efektywniej zaspokajać popyt.

Autokorekta i korzystanie z zewnętrznej informacji zwrotnej nabiorą jeszcze większego znaczenia. Coraz częściej powiedzenie sobie: "nie wiem", będzie początkiem procesu uczenia się. Kto może wiedzieć? Na jakiej wiedzy możemy bazować? Co się sprawdza? Co się nie sprawdza? Jak będą zmieniać się warunki? Modyfikowanie własnych zachowań oraz sposobu myślenia tak, aby nadążyć za rzeczywistością i ją wyprzedzać, będą kluczem do przyszłości. Analiza otoczenia, obserwacja wyników, zmiana zachowań, czyli adaptacja pod każdą postacią będzie niezbędną kompetencją.

Samoświadomość

• Obserwuj siebie: swoje myśli i odczucia.
• Wyrażaj swoją misję i motywację do działania.
• Wybieraj zadania i formy ich realizacji, bazując na swoich mocnych stronach.
• Podejmuj rozważne decyzje rozwojowe.

Samoświadomość możemy w skrócie nazwać poznaniem siebie "tu i teraz". To nie jest tylko modne psychologiczne stwierdzenie, ale potężne narzędzie, które może stanowić o naszym sukcesie w danej roli, ponieważ zmusza nas ono do odpowiedzi na pytanie, czy rzeczywiście wiemy, kim jesteśmy, co robimy i w jakim celu? Świadomość jest też tym, co odróżnia nas od maszyn i robotów. Dlatego doskonalenie tego wyróżnika ludzkości powinniśmy postawić sobie jako główny cel rozwojowy. Zajrzenie w głąb siebie możemy rozpatrywać w dwóch wymiarach - zarówno osobistym, jak i zawodowym. W kontekście zawodowym powinniśmy umieć szczerze odpowiedzieć sobie na pytania:

• Co jest moją mocną stroną?
• W czym osiągam najlepsze rezultaty?
• Uczenie się czego przychodzi mi łatwo?
• Czym jest dla mnie praca?
• Jak łączy się z moimi wartościami i osobistą misją?
• Jak sprawiać, by praca stawała się dla mnie bardziej satysfakcjonująca i użyteczna?

Te odpowiedzi to pierwszy krok do tego, aby przejąć kontrolę nad swoim życiem zawodowym, postawić cele do osiągnięcia i działania, sprawdzania i korygowania zarówno działań, jak i celów. Często później się okazuje, że zdobywając te upragnione, wymarzone stanowiska wcale nie jesteśmy po pierwsze, na nie gotowi (emocjonalnie, mentalnie), często brakuje pomysłu na to, co z tym dalej zrobić. Inspirujące stwierdzenie Steva Jobsa: "Wasz czas jest ograniczony, więc nie marnujcie go, żyjąc cudzym życiem. Nie wpadajcie w pułapkę dogmatów, żyjąc poglądami innych ludzi. Nie pozwólcie, żeby hałas cudzych opinii zagłuszył wasz własny wewnętrzny głos. I najważniejsze - miejcie odwagę kierować się sercem i intuicją" brzmi, co prawda, prosto i na swój sposób znajomo, ale prawda jest taka, że im wcześniej odpowiemy sobie na to pytanie, tym z większą satysfakcją będziemy angażować się w naszą pracę, w rozwój, osiąganie kolejnych stanowisk, a efekty na pewno nas zaskoczą, ponieważ staniemy się autentyczni.

Samoświadomość to klucz do sukcesu, który mamy już w rękach, teraz trzeba go użyć do otwarcia naszego prawdziwego "ja". Samoświadomość w połączeniu z odwagą pozwolą każdej osobie dawać unikalny wkład w rozwiązywanie problemów. Bez samoświadomości ludzie zwykle powtarzają utarte przekonania, szukają odpowiedzi na zewnątrz, a nie wewnątrz, a ich kreatywność jest ograniczona do analizy i syntezy zewnętrznych danych.

Inteligencja emocjonalna

• Reaguj na emocje wyrażane przez innych werbalnie i pozawerbalnie.
• Wyrażaj swoje emocje i opinie w sposób akceptowany społecznie.
• Informuj o swoich potrzebach i oczekiwaniach.
• Utrzymuj efektywność działania mimo presji.

Pojęcie często słyszane w ujęciu zawodowym, ale często w kontekście takim, że np. ktoś nie ma inteligencji emocjonalnej. Jak to można prosto ubrać w prostą definicję? Takim prostym określeniem byłaby po prostu zdolność do zrozumienia i zarządzania własnymi emocjami. Tutaj jednak należy podkreślić, że nie chodzi o to, aby zakładać maskę i nie pokazywać żadnych emocji (co wykluczałoby się z koncepcją samoświadomości), ale o umiejętność dopuszczania ich do siebie, nazywania, rozumienia przyczyn ich pojawienia się i korzystanie z informacji płynącej z emocji m.in. poprzez ich umiejętne i społecznie akceptowalne wyrażanie.

Doskonalenie się dzięki korzystaniu z emocji to kolejna kompetencja, która pozwoli nam zachować empatię, relacje w zautomatyzowanym świecie, której nie zrobią za nas maszyny. Sukces przyszłego lidera będzie nie tylko zależał od jego wiedzy eksperckiej czy samego intelektu, ale właśnie od umiejętności zarządzania emocjami swoimi i wsparcia w tym zespołu. Według amerykańskich badaczy wysokość inteligencji emocjonalnej w 75 proc. jest prognostykiem skutecznego działania i sukcesu zawodowego. Zbyt często obserwujemy w naszych organizacjach liderów, którzy nie panują nad swoimi emocjami, a wyrażając je w nieadekwatny sposób, obniżają motywację pracowników. Świat będzie nam fundował wzrost tempa życia, a to oznacza wzrost presji czasu, stałe oczekiwania lepszych rezultatów, wciąż pojawiające się nowe problemy i wyzwania, które będą systematycznie testować naszą umiejętność emocjonalnego reagowania na rzeczywistość.

MetaMyślenie

• Ujawniaj założenia, które stoją za wypowiedzią czy rozwiązaniem.
• Określaj możliwości i ryzyka przyjęcia danego punktu widzenia.
• Wskazuj alternatywne sposoby myślenia.
• Wybieraj najbardziej efektywne podejście do zagadnienia.

W świecie, w którym większość rzeczy przestaje być oczywistych, wszelkie automatyczne myślenie, posługiwanie się stereotypami, schematami czy typologiami będzie wątpliwą bazą. Dlatego będziemy potrzebowali wykształcić umiejętność metamyślenia, czyli świadomego wybierania sposobu przetwarzania bodźców. Myślenie krytyczne, które z uwagą sprawdza założenia, na których opiera się nasza wiedza, stanie się zdrową podstawą. Wybór metody myślenia: analizy, syntezy czy podejścia systemowego - pozwoli nam dobrać adekwatny sposób realizacji zadania, którym chcemy się zająć. Bardzo często rozwiązane już problemy będziemy rozwiązywać na nowo, z nowym podejściem i skutkiem, gdyż stare rozwiązania przestaną działać z uwagi na błyskawiczne zmiany, a także szybsze niż dotąd zachowania adaptacyjne osób i podmiotów gospodarczych.

Zarządzanie informacją

• Selekcjonuj informacje wpływające na twoje zadania.
• Określaj prawdopodobieństwo ich prawdziwości.
• Pogłębiaj i poszerzaj wiedzę na dany temat.
• Porządkuj informacje, by móc do nich wrócić.

W zalewie informacji już dziś bardzo trudno nam rozróżnić informację prawdziwą od tzw. fake news, a także informację istotną od nieważnej. Czy w zalewie e-maili nie udaje ci się przeoczyć informacji ważnej z punktu widzenia twojego stanowiska i odpowiedzialności? Dopóki nie wytworzymy nawyków i metod działania z powodzią informacji, będzie to się zdarzać coraz częściej. Na skutek posiadania sprzecznych danych z wielu źródeł może to doprowadzać organizację do paraliżu decyzyjnego. Aby podołać wyzwaniu, konieczne stanie się przetwarzanie dużo większej liczby informacji (big data) oraz głębszego rozumienia wewnętrznych powiązań (dig data) w sposób uporządkowany. Odróżnianie wyjątków od reguły, analizowanie tych wyjątków, które mogą wskazywać na zmianę trendów, będzie pozwalało na szybsze dostosowanie do zmian. Jakość tworzenia wiedzy (podawanie źródeł, wskazywanie własnego wkładu analitycznego i założeń, na których się opiera) będzie miała tak duże znaczenie, jakie dla firm informatycznych już dziś ma sposób pisania kodu. Umiejętność porządkowania wiedzy i jej archiwizowania, by można było z niej skorzystać po raz kolejny, będzie wyzwaniem organizacyjnym i technologicznym.

Współpraca

• Koncentruj się na celu zespołowym.
• Wspieraj, by każdy dał z siebie to, co najlepsze.
• Doceniaj wkład innych we wspólną pracę.
• Rozwijaj pomysły innych.

Już dziś nie potrafimy rozwiązać wielu problemów ani nawet ich dobrze nazwać. Problemy złożone i zagmatwane stają się naszą rzeczywistością. Już dziś przy problemach złożonych rzadko udaje się stworzyć rozwiązanie satysfakcjonujące na tyle, by przeszło do fazy wdrożenia. Nie dlatego, że brakuje ekspertów, ale dlatego, że eksperci nie potrafią współpracować i dzielić się wiedzą, a także wspólnie podejmować decyzje wobec kolejnych kroków i rozwiązań. Doświadczeni pracownicy przyzwyczaili się do budowania swojego autorytetu oraz jego obrony. Jednak jednostkowa wiedza w obliczu wyzwań społecznych, ekonomicznych i ekologicznych znaczą niewiele.

Odważna dyskusja bez argumentów ad persona, a następnie rozmowa o faktach i wnioskowaniu, tworzeniu idei oraz prototypowaniu będzie odgrywać kluczową rolę. Jakość tej dyskusji musi być wysoka i skoncentrowana na celu z uwagi na to, że wiele tych dyskusji będzie odbywać się w formach zdalnych. Korzystanie z mocnych stron każdego z członków zespołu, dawanie przestrzeni zarówno tym, którzy łatwo i szybko formułują myśli, jak i tym, którzy potrzebują czasu i pytań, by włożyć swój wkład, będą dawały szansę na nowe rozwiązania godzące wiele interesów oraz wyzwań. Opanowanie ego i budowanie szacunku będą bazą w efektywnej pracy zespołowej. Szanowanie potrzeby autonomii i współdziałania staną się wyzwaniem dla zespołów, które da się moderować i inspirować, ale nie da się nimi zarządzać w klasycznie rozumiany sposób.

Odwaga

• Mów, co myślisz.
• Rób, co mówisz.
• Bierz odpowiedzialność za swoje działania.
• Zwracaj uwagę tym, którzy łamią obowiązujące zasady.

Większość osób deklaruje, że jest odważna w życiu, ale czy tak rzeczywiście jest i o co właściwie chodzi z tą odwagą oraz dlaczego tak powszechna cecha ma być uważana za kompetencję przyszłości? Wszystkie wymienione tu kompetencje nie mają sensu bez odwagi. Odwaga to umiejętność podejmowania ryzykownych przedsięwzięć i demonstrowania zachowań, które nie będą odczytane jako popularne. Odwaga dnia codziennego oznacza wypowiadanie swojego zdania właśnie dlatego, że różni się od sposobu myślenia innych. To również eksperymentowanie, żeby działać sprytniej i mądrzej.

Odwaga wiąże się także z odpowiedzialnością za podjęte ryzyko i stawienie czoła konsekwencjom. Wzmacnianie odwagi wymaga budowania środowiska pracy, które promuje wychodzenie poza schematy i nie stygmatyzuje porażek, które są nieodłączną częścią innowacyjności i zmian. Odwaga to nie tylko pokonywanie strachu, by zmusić się do zrobienia kroku, podjęcia działania, którego się boimy. To także przyjmowanie z otwartością tego, co przychodzi z zewnątrz, np. przyjęcie jakiejś oferty, zmiana miejsca zamieszkania, praca zdalna zamiast biurka w korporacyjnym wieżowcu. Przekonywanie siebie do nowych wyzwań i działanie mimo obaw i lęku to sedno tej kompetencji.

Regeneracja

• Utrzymuj wysoką efektywność, dbając o czas na przerwy i regenerację.
• Wybieraj metodę relaksu, która pozwala ci na regenerację.
• Planuj czas na wykonanie zadań, by móc odpoczywać po pracy.
• Organizuj pracę, by optymalizować wysiłek.

Kto z nas nie potrafi odpoczywać?! Umiejętność wydaje się dość banalna, tymczasem najprostsze rzeczy są najtrudniejsze. Wiele osób zatraca się w wyzwaniach dnia codziennego i ma poczucie, że czas przecieka im przez palce. Jak nabrać dystansu, skoro czeka na nas jeszcze tyle zadań?

Większość poprzednich kompetencji dotyczy sposobu myślenia, odpoczynek to m.in. umiejętność wyciszenia myśli, rozluźnienia napięcia psychicznego i fizycznego. To dużo więcej niż rozdzielanie pracy i życia prywatnego. W pracy również potrzebujemy relaksu, by zmienić podejście, sprawnie przełączyć się do innego typu zadania. Zachowanie świeżości umysłu zarówno w pracy, jak i po powrocie do domu będzie nam niezbędne z uwagi zarówno na presję czasu, jak i poziom złożoności problemów, które będziemy rozwiązywać. Jest to naturalną koleją rzeczy, że technologie stają się w naszym życiu obecne i poprzez to granica pomiędzy pracą a życiem prywatnym stanie bardziej płynna, bo jesteśmy "pod mejlem", zerkamy na telefon, pracujemy w korporacjach nad projektami z zespołami z różnych stref czasowych etc.

Pojęcie tego balansu, oddzielanego sztywną godziną końca pracy i "zapomnienie" o pracy, będzie zatem wymagało zmiany nastawienia. Kluczowe będzie nauczenie się, jak odpocząć szybko poprzez robienie relaksujących lub energetyzujących przerw, zabawy w pracy tak, by potem z ochotą podejść do kolejnego zadania.

inne kompetencje, które mogą być w cenie

• Potencjał intuicyjny
• Wrażliwość kulturowa
• Krytyczne myślenie
• e-kompetencja
• Nadawanie sensu
• Elastyczność poznawcza
• Adaptacja technologiczna

Dopóki nie mamy wiarygodnej kuli, z której mamy odczytać przyszłość, powinniśmy się skupić na byciu gotowymi na nowe i nieznane. Ponazywane tu kompetencje służą właśnie temu, by odnaleźć się szybko w świecie globalnym, informacyjnym, automatycznym. Tworzenie środowisk, w których te kompetencje mogą się przejawiać i rozwijać, wymaga przemyślenia kultur organizacyjnych, które tworzymy, oraz warunków pracy zarówno tych fizycznych, jak i prawnych. Jeśli jako HR-owcy zaczniemy edukować swoje organizacje do nowych kompetencji, pewne jest, że damy im większe szanse na dobrą przyszłość, a sobie pracę, która przysłuży się nowej rzeczywistości.