Zwolnienie lekarskie to nie urlop. Pracowników na chorobowym kontroluje ZUS (ma 2 sposoby) i pracodawca

• Cele zwolnienia lekarskiego
• Kontrola ZUS albo pracodawcy
• Pracodawca i ZUS muszą wiedzieć, gdzie przebywa chory pracownik
• 2 sposoby kontroli
• Przykłady nieprawidłowego wykorzystywania zwolnień lekarskich

Cele zwolnienia lekarskiego

- Celem zwolnienia lekarskiego jest zabezpieczenie socjalne chorego, który poddając się leczeniu ma doprowadzić do odzyskania zdolności do pracy. Osoba niezdolna do pracy z powodu choroby niezależnie od tego, czy lekarz leczący na zwolnieniu lekarskim wskazał, że „chory powinien leżeć” albo, że „chory może chodzić”, powinna powstrzymać się od wykonywania czynności sprzecznych z celem zwolnienia lekarskiego, w szczególności takich, które mogą przedłużyć okres niezdolności do pracy. Czas zwolnienia powinna wykorzystać na rekonwalescencję oraz powrót do zdrowia – informuje Anna Grabowska, regionalny rzecznik prasowy ZUS na Warmii i Mazurach.

Kontrola ZUS albo pracodawcy

- Każda osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim musi się liczyć z możliwością kontroli przeprowadzanej przez ZUS czy pracodawcę – uprawnienie do kontrolowania chorych wynika bezpośrednio z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zdarzają się jednak sytuacje, że podczas orzeczonej niezdolności do pracy (zwolnienie) pracownicy wyjeżdżają na wakacje, remontują domy lub wykonują inną pracę zarobkową – dodaje rzeczniczka.

Pracodawca i ZUS muszą wiedzieć, gdzie przebywa chory pracownik

Pamiętajmy, że zarówno przy kontroli orzekania jak i przy kontroli wykorzystywania, ZUS i pracodawca będą szukać chorego pod adresem widniejącym na zwolnieniu lekarskim. Nie jest to adres zameldowania czy zamieszkania ale adres pobytu podczas orzeczonej niezdolności. Dlatego przy każdym zwolnieniu musimy zwracać uwagę na adres który wstawił lekarz na zwolnieniu a w przypadku zmiany tego adresu (np. przenosimy się do mamy na okres choroby) musimy w ciągu 3 dni powiadomić o tym fakcie i pracodawcę i Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 

2 sposoby kontroli

Osoba która jest niezdolna do pracy i przebywa na zasiłku chorobowym może być skontrolowana na dwa sposoby:

1) Kontrola orzekania prowadzona przez lekarza orzecznika ZUS – lekarz sprawdzi czy poprawnie została orzeczona niezdolność czyli czy lekarz leczący miał podstawy do wystawienia zwolnienia. Taka kontrola może być przeprowadzona poprzez wezwanie chorego do Lekarza Orzecznika, który przeprowadzi badanie lekarskie i sprawdzi czy chory jest nadal niezdolny do pracy albo poprzez sprawdzenie przez Lekarza Orzecznika ZUS dokumentacji medycznej znajdującej się u lekarza leczącego. Jeśli lekarz orzecznik po przeprowadzeniu badania uzna, że osoba przebywająca na zwolnieniu nie jest chora wystawia ZLA/K które skraca okres niezdolności do pracy – dzień badania jest ostatnim dniem zwolnienia. Zgodnie z ustawą zasiłkową poniesione przez ubezpieczonego koszty przejazdu na badania kontrolne Zakład Ubezpieczeń Społecznych zwraca do wysokości kosztów przejazdu najtańszym środkiem komunikacji publicznej.

2) Kontrola wykorzystywania prowadzona przez płatnika zasiłku – czyli przez ZUS albo przez pracodawcę. Kontrola taka sprawdza co robimy w czasie chorobowego czy poprawnie wykorzystujemy zwolnienie od pracy lub czy nie wykorzystujemy innej pracy zarobkowej.

Pracodawca może skontrolować pracownika na chorobowym zawsze w okresie pierwszych 33 dni w danym roku lub 14 dni w przypadku osób które ukończyły 50 rok życia. Za ten okres pracodawca wypłaca pracownikowi wynagrodzenie za czas choroby. Od 34 dnia lub odpowiednio od 15 dnia choroby w danym roku kalendarzowym każdy pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego.

Jeżeli zakład pracy jest uprawniony do wypłaty zasiłków to sam przeprowadza kontrole swoim pracownikom – wszystkim pozostałym osobom czyli m.in. pracownikom z małych zakładów pracy i osobom prowadzącym działalność gospodarczą kontrole przeprowadza ZUS. Kontrolować można również osoby które korzystają z zasiłku opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego. Jeśli kontrola stwierdzi niewłaściwe wykorzystywanie zwolnienia albo wykonywanie pracy zarobkowej czyli np. pracownik w czasie zwolnienia lekarskiego zatrudnił się na umowę zlecenie i ją wykonywał albo w czasie zasiłku chorobowego wyjechał na wczasy czy budował swój dom, pracownik traci prawo do zasiłku za cały blankiet zwolnienia tj. za cały okres na który zwolnienie było wystawione.

Wyniki kontroli wykorzystania zwolnień lekarskich na Warmii i Mazurach w I-IV kwartałach 2024 r.

 Wyniki kontroli orzekania o czasowej niezdolności do pracy na Warmii i Mazurach w I-IV kwartałach 2024 r. 

Warmińsko-mazurskie oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w 2024 r. przeprowadziły ponad 13 tys. kontroli zwolnień lekarskich. Na ich skutek 1274 osoby zostały pozbawione prawa do świadczeń ( zasiłek został cofnięty lub osobę uznano za zdolną pracy) na łączną kwotę prawie 1,5 mln złotych.

Przykłady nieprawidłowego wykorzystywania zwolnień lekarskich

ZUS wskazuje następujące, stwierdzone w czasie kontroli, przykłady nieprawidłowego wykorzystywania zwolnień lekarskich:

Autopromocja

Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami

Sprawdź

• Wyjazdy za granicę celem świadczenia pracy u zagranicznego pracodawcy
• Udział w różnych imprezach i uroczystościach, np. chrzciny, wesela, koncerty, spektakle, spotkania towarzyskie w klubach, zawody sportowe
• Udział w wydarzeniach o charakterze lokalnym i państwowym, składanie kwiatów, przemówienia, wywiady dla mediów
• Uczestnictwo w szkoleniach, kursach, na zajęciach i egzaminach w ramach odbywanych studiów
• Wyjazdy na wakacje, urlop
• Sprzedawanie płodów rolnych oraz zebranych grzybów  na poboczu drogi
• Wykonywanie pracy „prywatnie” - ogłoszenia na portalach, w tym portalach społecznościowych
• Podczas kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia, kontrolujący odwiedzili miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, gdzie stwierdzono, że właściciel będąc na zwolnieniu obsługiwał klientów i przyuczał uczniów podczas praktyk do zawodu.
• Podczas kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia, teść osoby chorej poinformował kontrolujących, że ten pomaga na budowie u szwagra.
• Wykonywanie pracy zarobkowej z tytułu drugiego zatrudnienia,
• Remontowanie domu podczas orzeczonej niezdolności do pracy,

 Więcej informacji dot. statystyk absencji chorobowej znaleźć można na nasze stronie internetowej: Absencja chorobowa z tytułu choroby własnej osób ubezpieczonych w ZUS - Portal Statystyczny ZUS - Portal Statystyczny ZUS 

Anna Grabowska, Regionalny Rzecznik Prasowy ZUS województwa warmińsko-mazurskiego