Łączenie spraw w postępowaniu karnym

Każdą przesłankę, należy oceniać w kontekście konkretnej sprawy. Jedna i ta sama okoliczność po przeanalizowaniu na tle jednej sprawy, może stanowić przesłankę pozytywną, a na tle kolejnej sprawy, przesłankę negatywną. Za łącznym rozpatrywaniem spraw przemawia przede wszystkim ekonomia procesowa.

Zalety

Postępowanie podczas procesu złożonego jest szybsze, a jego koszty mniejsze niż podczas rozpoznawania spraw oddzielnie. Prowadzi się wówczas jedno postępowanie dowodowe, jeden raz przesłuchuje świadków czy biegłych, co znacznie przyspiesza postępowanie. Uzasadnieniem są tu względy techniczne jak również merytoryczne. Łączne rozpoznanie spraw ułatwia postępowanie dowodowe, pozwala dotrzeć do prawdy materialnej, a tym samym wpływa korzystnie na trafność orzekania, realizując tym samym główne cele procesu karnego. Łączne rozpoznanie spraw ułatwia ocenę aspektów przedmiotowych, warunkujących sądowy wymiar kary kwestii podmiotowych, a także ułatwia orzeczenie w wyroku kary łącznej. Łączenie spraw sprzyja również pełnemu i właściwemu zrekonstruowaniu obrazu przestępnego współdziałania i ról, jakie odgrywali w nim oskarżeni.

Przyczynić się może ponadto do usprawnienia procesu, obniżenia jego kosztów oraz realizacji dyrektywy rozstrzygania spraw w rozsądnym terminie. Rachunek ekonomiczny, a przede wszystkim względy sprawiedliwościowe, przemawiają za tym, aby wszystkie osoby współdziałające we wszystkich możliwych kombinacjach przy popełnieniu czynu zabronionego i to zarówno sprawczo (współsprawcy, sprawcy bezpośredni i kierowniczy lub polecający – art. 18 § 1 Kodeksu karnego), jak i niesprawczo ( podżegacze oraz pomocnicy – art. 18 § 2 i 3 k.k.), o ile nie stoją na przeszkodzie trudności procesowe, ponosili odpowiedzialność karną w jednym postępowaniu i dzieje się tak stosunkowo często. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym organ je prowadzący, decydując o połączeniu spraw do wspólnego rozpatrzenia, muszą kierować się rozwagą. Nadmiernie łączenie spraw może prowadzić do wydłużenia procesu, a co za tym idzie, do jego nieefektywności. Łączenie spraw karnych ma tez istotne znaczenie dla zachowania podstawowych gwarancji procesowych. Gdyby bowiem doszło do sytuacji, w której osoba występująca w charakterze strony oskarżonej w jednej sprawie była w innym powiązanym postępowaniu przesłuchiwana jako świadek jej prawa procesowe, zwłaszcza prawo do obrony byłyby poważnie zagrożone.

Zobacz również: Jakie są prawa obywatela w postępowaniu karnym?

Pamiętać trzeba również, że łączenie postępowań karnych, tak samo jak i ich rozdzielanie, stwarza niebezpieczeństwo wystąpienia zjawiska nadużycia prawa, zarówno ze strony organów procesowych, jak również uczestników procesu.

Znamiona nadużycia prawa ma każde posunięcie, które nie jest nacechowane zasadniczymi celami przypisanymi tym instytucjom, czyli realizacji zasady prawdy, trafnej represji karnej oraz zachowania elementarnych gwarancji procesowych. Art. 34 § 3 k.p.k. statuuje dla sądu możliwość rozłączenia wcześniej połączonych spraw i odrębnego rozpatrzenia spraw poszczególnych osób lub o poszczególne czyny zawsze ilekroć przyczyny uzasadniające oddzielne ich rozpoznanie.

Zobacz również: Jak przebiega procedura wydania wyroku?

Zasady

Łączenie spraw nie jest zatem obowiązkowe, ale ma charakter celowościowy.

Stwierdzić można zatem, że zasada łączności spraw oznacza jedynie względną konieczność rozpatrywania w jednym postępowaniu karnym wszystkich ujawnionych czynów wszystkich ujawnionych sprawców, które wykazują między sobą związek merytoryczny. Obligatoryjny charakter ma jedynie właściwość z łączności spraw i jest nakazana obowiązującymi przepisami. Oznacza to, że jeżeli już nastąpiło łączenie spraw, wówczas muszą być przestrzegane reguły wynikające z ustawy. Okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie sprawy mogą mieć rozmaity charakter. Przy sprawie wieloosobowej mogą być to przede wszystkim względy techniczne i praktyczne. Gdy sprawa jest bowiem nader rozbudowana, np. co do liczby oskarżonych może się zdarzyć się, że rozprawa będzie niemożliwa do przeprowadzenia, chociażby z powodu braku wystarczająco potrzebnego miejsca dla wszystkich uczestników procesu na sali rozpraw. Czynny udział każdego z nich podczas postępowania przed sądem może prowadzić zbędnej przewlekłości rozprawy.

Konieczność przedłużania czasu rozprawy czy też poszukiwania sali odpowiedniej rozmiarowo dla pomieszczenia wszystkich występujących w sprawie powodują dodatkowe koszty procesu. Ponadto,  w sprawie rozbudowanej, przy dużej liczbie oskarżonych, którzy w dodatku wyjaśniają odmiennie, może pojawić się wiele niejasności i wątpliwości. Okoliczność ta z kolei może utrudniać poznanie prawdy materialnej – czyli jednego z głównych celów, dla jakich proces jest w ogóle prowadzony. Mało tego, zdarzyć się może również, że oskarżeni, chcąc uniknąć odpowiedzialności karnej, będą starać się wykorzystać powstałe przy złożoności procesu zamieszanie i w sprawie, mówiąc językiem potocznym – kombinować, czyli wykorzystywać uprawnienia im przysługujące w procesie w sposób nadmierny i niezgodny z ich docelowym przeznaczeniem. Wszystkie te okoliczności należy mieć na uwadze przy podejmowaniu decyzji o połączeniu spraw karnych do wspólnego rozpoznania.

Zobacz również serwis: Sprawy karne