Czy świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie?

Przesłuchanie świadka jest jedną z najtrudniejszych i najważniejszych czynności procesowych. W większości spraw rozstrzygnięcia zapadają bowiem na podstawie dowodów osobowych, tj. zeznań i wyjaśnień.

Przebieg przesłuchania świadka składa się ze wstępu, w czasie którego następuje sprawdzenie tożsamości, ustalenie niezbędnych danych o jego osobie i powiadomienia go, w jakim charakterze będzie przesłuchiwany. Bardzo ważne jest również, aby pouczyć go o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego, świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Taka regulacja oznacza, że prawo uchylenia się od odpowiedzi na pytanie przysługuje jedynie wtedy, gdy udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić świadka lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, a więc nie obejmuje zagrożenia odpowiedzialnością za wykroczenie i wykroczenie skarbowe, a także cywilną, administracyjną lub dyscyplinarną.

Zobacz: Jakie prawa przysługują świadkowi

Świadek zwolniony jest tylko z odpowiedzi na pytanie. Przewodniczący składu sądzącego będzie mógł ustalić na podstawie wstępnego zapoznania się ze sprawą, czy taki przypadek zachodzi. Jeżeli tak, to powinien pouczyć świadka, że na skierowane do niego pytanie może nie odpowiadać.

Co ważne, sąd nie jest uprawniony do kontroli przesłanek uchylenia się od odpowiedzi na pytanie, ani nie może żądać od świadka wyjaśnienia, dlaczego chce on odmówić odpowiedzi.
Świadek nie musi dowodzić tych okoliczności przed sądem. Nie może być również postawiony w sytuacji przymusowej, w której miałby do wyboru jedynie świadome złożenie zeznań fałszywych bądź obciążenie siebie samego lub osoby najbliższej odpowiedzialnością karną.

Zobacz serwis: Sprawy karne

Uprawnienie dotyczące uchylenia się od odpowiedzi na pytanie dotyczy tylko świadka, w więc osoby, która nie jest sprawcą czynu, lecz osobą, która może posiadać wiadomości istotne dla ustalenia sprawcy lub okoliczności popełnionego przez niego przestępstwa.

Uprawnienie to nie dotyczy osoby, która wskazana została w zawiadomieniu o przestępstwie jako wyłączny sprawca czynu.