Małżeństwo kościelne z powodu ciąży – co z nieważnością zawartego związku?

Na początku warto wyjaśnić w ogóle podjęcie takiego tematu, który tylko na „pierwszy rzut oka” wydaje się prosty. Po pierwsze, według nowej regulacji prawnej (motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus) istnieje możliwość przeprowadzenia procesu skróconego, gdy małżeństwo zostało zawarte właśnie z uwagi na fakt nieoczekiwanej ciąży. Z drugiej zaś strony, niemalże czymś nagminnym jest stwierdzenie przynajmniej jednej ze stron, iż wstąpiła ona w związek małżeński z powodu ciąży. Czy faktycznie zawarcie małżeństwa z tej racji jest nieważne, skoro przecież sam prawodawca pośrednio „podważa” jego ważność przez wyżej wymienioną okoliczność?

Na tak postawione pytanie można udzielić dwóch i to całkiem różnych odpowiedzi.

Polecamy: Pracujący rodzic. Wiesz, co Ci się należy! Poznaj swoje prawa nr 2

Zacznijmy od tej negatywnej. Otóż fakt poczęcia dziecka i zawiązania w wyniku tego węzła małżeńskiego nie jest równoznaczny na sposób konieczny z jego nieważnością.

Istnieje szereg przesłanek, na podstawie których strony wstępują ze sobą w związek i to ważnie. Mogą nimi być: spodziewane dziecko, chęć jego ochrzczenia, osiągnięcie dzięki małżeństwu innego korzystnego dla siebie celu itp. Poza tym akurat wyjście za mąż czy ożenienie się ze względu na mające pojawić się dziecko jest – jak już to zostało powiedziane – często spotykanym przypadkiem. I chociaż nie jest to „doskonała” czy „idealna” przesłanka skłaniająca do wstąpienia w związek, to wcale nie oznacza ona nieważności. W przeciwnym razie wiele małżeństw byłoby nieważnych, dochodziłoby do nadużyć w kościelnych procesach, gdyby taki fakt stanowił wprost przyczynę nieważności. A przecież takiego tytułu jak fakt nieoczekiwanej ciąży nie ma. Co więcej, często obrońca węzła małżeńskiego podnosi nawet argument contra nieważności, a to w postaci podjęcia decyzji o małżeństwie z uwagi na dziecko, aby przyszło ono na świat w pełnej rodzinie.

Przyjrzyjmy się odpowiedzi pozytywnej. Zawarcie małżeństwa z powodu mającego przyjść na świat dziecka może wskazywać jednak na jego nieważność. Należy pamiętać, iż bardzo istotne jest tu słowo „może”. Nieważność można rozpatrywać tu w aspekcie różnych tytułów prawnych.

Jednym z nich jest znana już nam niezdolność natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich. Gdy w związek małżeński wstępują młode osoby, co więcej, gdy zawierają go z uwagi na ciążę, to nierzadko można spotkać się potem z taką konkluzją przez biegłego, iż może to wskazywać na niedojrzałość przynajmniej jednej ze stron. Niedojrzałość – dla przypomnienia – to jedna z form niezdolności. Jednak ani na podstawie jedynie ciąży, ani na bazie tylko niedojrzałości nie można uznać nieważność małżeństwa. Może się to odbyć tylko na podstawie niezdolności, a ta – jak już wiemy – musi spełniać prawne wymogi.