Procedura wyjawiania przedmiotów spadkowych

Procedurę wyjawienia przedmiotów spadkowych regulują przepisy art. 655 – 660 Kodeksu postępowania cywilnego, zwanego dalej kpc. Aby zażądać wyjawienia przedmiotów spadkowych w pierwszej kolejności należy sporządzić spis inwentarza.

Jeśli:

• jeden ze spadkobierców,
• wykonawca testamentu,
• wierzyciel spadku (ten tylko wtedy, gdy uprawdopodobni, że podany w spisie inwentarza stan czynny spadku nie wystarczy na zaspokojenie długów spadkowych),
• lub właściwy urząd skarbowy

ma wątpliwości, czy spis inwentarza ujawnia wszystkie przedmioty należące do spadku lub czy wpisane do spisu długi istnieją, ma prawo wystąpić z wnioskiem do sądu spadku o nakazanie spadkobiercy złożenia oświadczenia, że żadnego przedmiotu spadkowego nie zataił i nie usunął oraz, że nie podał do spisu inwentarza nieistniejących długów.

Jeśli jednak, okaże się że spis inwentarza faktycznie zawiera błędy (celowe, bądź nie) spadkobierca zobowiązany jest do:

• złożenia wykazu przedmiotów spadkowych nie ujawnionych w spisie inwentarza, jeżeli mu są wiadome,
• podania miejsca przechowywania ruchomości i dokumentów dot. praw majątkowych,
• wyjaśnienia podstawy prawnej tych praw oraz zapewnienia, że złożone oświadczenie lub wykaz są prawidłowe i zupełne.

Jeżeli wniosek został złożony przez innego współspadkobiercę, to adresat wniosku może żądać złożenia takiego samego oświadczenia od wnioskodawcy, ale nie później niż na rozprawie.

Sąd spadku może działać w powyższym zakresie również z urzędu.

Sąd spadku to sąd rejonowy właściwy dla miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy. Zasada ta ulega jednak zmianom w zależności od okoliczności, jeśli więc:

• spadkodawca nie mieszkał w Polsce, właściwym będzie sąd, gdzie znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
  • jeśli majątek znajdował się w okręgu kilku sądów, wnioskodawca ma prawo wyboru sądu.
• spadkodawca w chwili śmierci nie mieszkał w Polsce, lecz miał obywatelstwo polskie a majątek spadkowy znajduje się za granicą, sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. St. Warszawy.

Sprawa o wyjawienie przedmiotów spadkowych toczy się zawsze na rozprawie, o której, zawiadamiani są wszyscy (potencjalnie) byliby uprawnieni do złożenia wniosku. o wyjawienie (jeśli są sądowi znani). 

Sąd spadku nakazując spadkobiercy złożenie oświadczenia wydaje postanowienie, od którego przysługuje odwołanie do sądu wyższej instancji (apelacja). Apelacja przysługuje też wnioskodawcy na wypadek, gdyby sąd spadku odmówił nakazania spadkobiercy wyjawienia przedmiotów spadku. Skarga kasacyjna nie przysługuje.