Zagubiony testament

Już we wstępie należy wskazać, iż niniejszy tekst nie będzie się odnosił do sytuacji, w której zniszczenie testamentu było świadomym działaniem spadkodawcy. Zniszczenie dokumentu jest bowiem jedną z form jego odwołania. Jeśli więc to spadkodawca zniszczył testament odtworzenie jego treści nie będzie celowe (testament odwołany nie ma mocy prawnej).

Sporządzenie testamentu nie musi być czynnością jawną. Spadkodawca może go spisać w tajemnicy przed spadkobiercami ustawowymi (nawet złośliwie)- o ile nie powierzy go osobie, która ujawni go w odpowiednim czasie, może być to problematyczne. Jeśli spadkobiercy (a tym bardziej sąd) nie wiedzą o istnieniu testamentu, wniosą sprawę o stwierdzenie nabycia spadku z ustawy (tak jakby testamentu nie było). Sąd orzeknie zgodnie z przedstawionym materiałem. Wydawało by się więc, że spóźnienie się z wyjawieniem testamentu nie pozwala na skorzystanie z niego – otóż nie do końca.

Postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku nie jest orzeczeniem niewzruszalnym – jeśli ktoś posiądzie informację o fakcie, skutkującym pozbawieniem, przydzieleniem lub zmianą udziału spadkowego danej osoby – może wnieść o zmianę postanowienia.

Możliwość tę ma każdy, kto ma w tym interes prawny, jednak ustawa nakłada pewne obostrzenia na osoby biorące udział w postępowaniu pierwotnym:
- wniosek o zmianę musi być oparty o przyczynę, której nie można było powołać w toku postępowania ( np. – testament został odnaleziony już po nim, bądź nie wiedział o przeprowadzanym postępowaniu)
- wniosek został złożony przed upływem roku, od dnia, w którym mógł już okoliczność powołać (np. dowiedział się o niej).

Wniesienie wniosku niezgodnego z powyższymi warunkami skutkuje jego odrzuceniem.

Wspomniałem na wstępie, że testament musi mieć formę pisemną (na nośniku)- otóż ta zasada dotyczy momentu jego powstania- jeśli pierwotnie był sporządzony niepoprawnie, nic go nie „naprawi”. Jeśli nośnik testamentu uległ zniszczeniu (np. w pożarze), można starać się odtworzyć jego treść w oparciu o zeznania świadków (i nie chodzi mi tu o świadków testamentu ustnego). Może się okazać bowiem, że były osoby, które testament widziały i zapoznały się z jego treścią, i są skłonne złożyć odpowiednie zeznania.

Możliwość taką daje art. 246 kodeksu postępowania cywilnego (kpc)- który pozwala ustalać treść dokumentu (nawet jeśli dla jego ważności ustalono formę pisemną) w przypadku, w którym: