Ekspert radzi: Darowizna a zachowek

Na tak postawione pytanie nie ma prostej odpowiedzi.

Zależy to od tego, kiedy darowizna została dokonana, czy rodzeństwu zostało w jakiś sposób zrekompensowane, czy na dzień dokonywania darowizny rodzeństwo już się narodziło, a także od tego, kiedy otwarto spadek i czy osoba uprawniona do zachowku nie została wydziedziczona.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Jednakże najpierw należy pokrótce powiedzieć o samym zachowku - kto jest do niego uprawniony i jaką przedstawia on wartość. 

Zachowek

I tak zachowek jest to połowa wartości udziału spadkowego, jaki by przypadł spadkobiercy ustawowemu po spadkodawcy, z tym wyjątkiem, że wartość tego udziału zwiększa się do dwóch trzecich, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jest małoletnim.

Do ustalenia wielkości udziału spadkowego, jaki przypadłby każdemu ze spadkobierców ustawowych uwzględnia się spadkobierców niegodnych oraz tych, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się tych, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

Natomiast do ustalenia wartości, z której wylicza się udział spadkowy, a następnie sam zachowek, nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się darowizny uczynione przez spadkodawcę, ale też nie wszystkie.

Zobacz również serwis: Darowizny

Termin dokonania darowizny

Wracając do naszego problemu głównego, po pierwsze trzeba określić kiedy darowizna została dokonana, a ma to znaczenie dla faktu czy dana darowizna jest doliczana do udziału spadkowego, czy też nie. Zgodnie z treścią art 994 § 1 Kodeksu cywilnego przy obliczaniu zachowku do spadku nie dolicza się darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku.

Wynika z tego, że darowizny starsze niż dziesięcioletnie nie są brane pod uwagę przy ustalaniu udziału spadkowego, a zatem w takiej sytuacji żądanie zachowku jest bezzasadne.

Zobacz również: Czy można pozbawić spadkobiercę zachowku?

Sytuacja uprawnionych do zachowku

Jeżeli uprawnieni do zachowku otrzymali od spadkobiercy darowiznę lub rekompensata nastąpiła poprzez zapis w testamencie bądź też w postaci powołania do spadku, która pokrywa swoją wartością wartość zachowku w całości, to ich roszczenie o zachowek jest bezzasadne. Natomiast jeśli nie pokryło to wartości zachowku w całości, to uprawniony ma prawo żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę, która została doliczona do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku.

Obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy jedynie w granicach wzbogacenia, będącego skutkiem darowizny. Należy rozumieć to w ten sposób, że jeżeli obdarowany był również spadkobiercą ustawowym, to należała mu się stosowna część spadku i odpowiada on jedynie od nadwyżki ponad należny udział w spadku.

Rodzeństwo

Po trzecie należy sobie odpowiedzieć na pytanie, kiedy darowizna została dokonana, ale tym razem względem pozostałego rodzeństwa. Czy miało to miejsce przed ich narodzeniem, czy też po ich narodzeniu, albowiem przy ustalaniu udziału spadkowego nie dolicza się darowizn uczynionych przez spadkodawcę na więcej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego – czyli dziecka, a w naszym konkretnym przypadku dotyczy to rodzeństwa. Inaczej mówiąc, jeśli rodzeństwo o którym mowa w pytaniu w momencie dokonywania darowizny nie było jeszcze w planach rodziców, żądanie przez nich zachowku jest także bezzasadne.

Przedawnienie roszczenia o zachowek

Kodeks cywilny jasno określa, iż roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat trzech od ogłoszenia testamentu. Czyli, że jeżeli osoba, która mogłaby wystąpić z żądaniem o zachowek, zrobiła to po upływie trzech lat od otwarcia spadku, jej roszczenie co do zasady jest słuszne, ale z uwagi na okres przedawnienia nienależne.

Należy jednak pamiętać, iż to po stronie obdarowanego leży obowiązek wskazania, że roszczenie jest przedawnione, ponieważ to on wywodzi z tego skutki prawne w postaci zwolnienia się z obowiązku pokrycia zachowku.

Wydziedziczenie

Ostatni czynnik, który może mieć wpływ na to czy danej osobie przysługuje roszczenie o zachowek, czy też nie, to kwestia wydziedziczenia przez spadkodawcę. Jeżeli osoba ubiegająca się o zachowek została przez spadkodawcę wydziedziczona, jej roszczenie o zachowek będzie bezzasadne.

Zobacz również: Kiedy można wydziedziczyć spadkobiercę?

Podsumowanie

Podsumowując, udzielenie odpowiedzi na tak postawione pytanie nie może paść, albowiem nie ma wystarczających informacji, ale mam nadzieję że ten krótki artykuł pozwoli każdemu z osobna dopasować swoją sytuację faktyczną do norm prawnych, w jakich się poruszamy.

Zadaj pytanie: Forum prawników