Zachowek 2019 – planowane zmiany

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych przewiduje ważne zmiany, których celem jest m.in. ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej małym i średnim przedsiębiorcom.

Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii jako jedną z przyczyn niepowodzenia sukcesji w firmie rodzinnej podaje konieczność niezwłocznej zapłaty zachowku przez sukcesorów kontynuujących działalność firmy. Wątpliwości dotyczące możliwości zawierania umów o zrzeczenie się zachowku – zdaniem projektodawcy – utrudniają planowanie sukcesji.

Dwa główne rozwiązania proponowane przez ministerstwo w kwestii zachowków dotyczą zatem możliwości obniżenia kwoty zachowku (a także odroczenia terminu płatności czy rozłożenia jej na raty), gdy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo (jak to ma miejsce w przypadku gospodarstw rolnych) oraz wprowadzeniu przepisów o umowie zrzeczenia się zachowku.

Projekt ustawy jest na etapie konsultacji publicznych. Nowe przepisy, dotyczące zachowku mają wejść w życie 1 czerwca 2019 r.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Zmniejszenie kwoty zachowku

Jeżeli w skład spadku będzie wchodziło przedsiębiorstwo, to zobowiązany do zapłaty sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia będzie mógł żądać obniżenia, odroczenia terminu płatności lub rozłożenia tej sumy na raty. Istotne będą tu takie czynniki jak:

- typ, wielkość i stan przedsiębiorstwa wchodzącego do spadku oraz potrzeba zapewnienia kontynuacji prowadzonej przy jego wykorzystaniu działalności gospodarczej;

- sytuacja osobista i majątkowa uprawnionego do zachowku i zobowiązanego do pokrycia lub uzupełnienia zachowku.

Jeżeli nie dojdzie do porozumienia, to kwestie takie jak stopień obniżenia sumy pieniężnej, termin i sposób jej uiszczenia poszczególnych rat i odsetek czy ewentualny sposób ich zabezpieczenia oznaczy sąd po rozważeniu interesów stron.

Terminy uiszczenia rat nie będą mogły łącznie przekraczać dwóch lat.

Sąd będzie mógł odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie.

Umowa o zrzeczenie się zachowku

Umowa o zrzeczenie się zachowku to nowe rozwiązane, które ma pojawić się w Kodeksie cywilnym.

Dotychczas przepisy nie wskazywały jednoznacznie na możliwość zawarcia takiej umowy. Pogląd dopuszczający umowę zrzeczenia się prawa do zachowku był jednak wyrażany w orzecznictwie m.in. w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lipca 2013 r. (sygn. akt P 56/11, OTK-A 2013, nr 6, poz. 85) i uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2017 r. (sygn. akt III CZP 110/16).

W przedmiotowej uchwale SN podkreślił iż „nieuzasadniona jest krytyka poglądu dopuszczającego umowę zrzeczenia się prawa do zachowku z powodu negatywnych skutków, jakie umowa ta miałaby wywołać wobec pozostałych spadkobierców, a więc osób nie będących jej stroną. Wbrew temu twierdzeniu zawarcie umowy zrzeczenia się prawa do zachowku nie wpływa na sytuację prawną pozostałych spadkobierców, nie pozbawia ich prawa do zachowku, ani nie wpływa na wysokość roszczeń, jakich będą mogli dochodzić. Zrzekający się prawa do zachowku, do którego nie odnosi się art.992k.c., zgodnie z ogólną regułą z art. 991 k.c. nakazującą przy oznaczaniu części spadkowej będącej podstawą ustalenia zachowku uwzględnić wszystkich spadkobierców ustawowych, jest brany pod uwagę przy obliczaniu zachowku innych uprawnionych. Ma to ten skutek, że ograniczenie zrzeczenia się tylko do zachowku wyłącza zachowek zrzekającego się, ale nie powoduje pojawienia się nowych uprawnionych do zachowku. Zasadnicza różnica między zrzeczeniem się dziedziczenia, a zrzeczeniem się prawa do zachowku objaśniająca jej sens gospodarczy polega na tym, że zrzekający się dziedziczenia nie jest brany pod uwagę przy oznaczaniu części spadkowej, będącej podstawą ustalenia zachowku (art. 992 k.c.), co powoduje zwiększenie zachowku innych uprawnionych”.

Umowę będzie mógł zawrzeć zstępny, małżonek oraz rodzic spadkodawcy, który byłby powołany do spadku z ustawy. Na mocy umowy z przyszłym spadkodawcą osoby te zrzekałyby się prawa do zachowku.

Umowa będzie zawierana w formie aktu notarialnego. W takiej samej formie powinna być także zawarta umowa o uchylenie zrzeczenia się zachowku.

Skutki umowy o zrzeczenie się zachowku obejmą także zstępnych zrzekającego się zachowku, chyba że inne postanowienia będą wynikały z umowy. Zrzekający się zachowku oraz jego zstępni, których takie zrzeczenie obejmie, zostaną wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.

Polecamy serwis: Spadki