Postępowanie mandatowe

Postępowanie mandatowe – kiedy, wobec kogo

Postępowanie mandatowe regulują przepisy kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia w przepisach od art. 95 do 102.

Ustawodawca jasno określił okoliczności, kiedy można prowadzić postępowanie mandatowe, a kiedy trzeba uruchomić inny tryb. Ustawodawca wymienia w stosunku do postępowania mandatowego:

1. przesłanki dodatnie (ich wystąpienie warunkuje prowadzenie trybu mandatowego);
2. przesłanki ujemne (wystąpienie choćby jednej z nich uniemożliwia prowadzenie postępowania).

Wystąpienie wszystkich przesłanek dodatnich umożliwia prowadzenie postępowania mandatowego, należą do nich:
1) popełnienie wykroczenia, w stosunku do którego można prowadzić postępowanie mandatowe;
2) brak wątpliwości co do faktu popełnienia wykroczenia i osoby sprawcy (art. 97 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia) mogące mieć źródło w:

• a) schwytaniu sprawcy wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia;
• b) stwierdzeniu popełnienia wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego;

3) uznanie, że wystarczające jest orzeczenie (art. 96 k.p.w.):

• a) kary grzywny do 500 zł (zasada),

choć można wymierzyć w drodze mandatu karnego:

• b) karę grzywny do 1 000 zł, w sytuacji zbiegu dwóch przepisów;
• c) karę grzywny do 2 000 zł, gdy oskarżycielem publicznym jest organ Państwowej Inspekcji Pracy;
• d) karę grzywny do 5 000 zł, w sytuacji, gdy ukarany dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawo pracownika popełnia w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania ponownie takie wykroczenie.

Zobacz również: Mandat karny - co warto o nim wiedzieć?

Ad 1 - Popełnienie wykroczenia, w stosunku do którego można prowadzić postępowanie mandatowe
Przepisy kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia określają również sytuacje, kiedy nie można prowadzić postępowania mandatowego. Przykładowo należy tu podać grupę wykroczeń o charakterze chuligańskim, wobec których stosuje się postępowanie przyspieszone (art. 90 § 3 k.p.w.).

Ad 2 - Brak wątpliwości co do faktu popełnienia wykroczenia i osoby sprawcy.
Brak wątpliwości co do faktu popełnienia wykroczenia oznacza, że okoliczności popełnienia wykroczenia są jednoznaczne, a więc nie wymagają podjęcia dodatkowych czynności procesowych. Brak wątpliwości co do osoby sprawcy oznacza, że organ procesowy ma pewność co do personaliów osoby, która dopuściła się czynu. Ponadto, nie istnieją wątpliwości czy w zdarzeniu uczestniczyły inne osoby (współsprawca, podżegacz, pomocnik), czy też zachodzi wątpliwość odnośnie poczytalności sprawcy, a więc okoliczności wyłączającej bezprawność czynu.

Pewność czy dana osoba popełniła wykroczenie może mieć dwa źródła:

Pierwsze: w fakcie schwytania sprawcy na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia. Oznacza to, że funkcjonariusz jest świadkiem popełnienia wykroczenia i zatrzymuje sprawcę w trakcie popełnienia wykroczenia (np. podczas przejścia na czerwonym świetle) lub bezpośrednio po popełnieniu, np. na skutek pościgu: funkcjonariusz widząc sprawcę wybiegającego ze sklepu zatrzymuje go prewencyjnie i odnajduje ukryty towar przez co ujawnia popełnioną kradzież w sklepie.

Organ procesowy ma 14 dni na wymierzenie kary grzywny w drodze mandatu. Mandat wystawiony po upływie tego czasu dotknięty jest zatem wadą.

Drugie: stwierdzenie popełnienia wykroczenia następuje naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego.

Określenie "za pomocą urządzenia pomiarowego lub rejestrującego" oznacza sytuację, gdy wykroczenie zostanie zarejestrowane, np. za pomocą wideo rejestratora, ręcznego przyrządu pomiaru prędkości albo stacjonarnego fotoradaru.

Odnośnie urządzeń pomiarowych i rejestrujących istnieje wymóg nieprzekraczalnego terminu 30 dni na nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego. Oznacza to, że organ procesowy ma 30 dni na wymierzenia kary w drodze mandatu karnego. Termin ten liczy się od momentu, gdy wykroczenie to zostało ujawnione (organ procesowy powziął informację o popełnieniu wykroczenia). Mandat karny wystawiony po upływie tego terminu jest dotknięty wadą procesową.

Ad 3 - Uznanie za wystarczające orzeczenia kary grzywny do 500 zł (zasada)
W sytuacji, gdy okoliczności czynu przemawiają za tym, szkodliwość społeczna czynu nie jest niewielka, niewystarczające jest orzeczenie kary grzywny poniżej 500 zł, bo nie spełnia ona celów karania, wtedy nie można uruchomić postępowania mandatowego.

W przypadku, gdy sprawca dopuścił się wykroczenia z art. 97 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, polegającego na naruszeniu przepisów o bezpieczeństwie lub o porządku ruchu na drogach publicznych zagrażającego w sposób znaczny bezpieczeństwu, niewłaściwe byłoby wymierzenie kary poniżej 500 zł; należałoby wówczas rozważyć wymierzenie kary wyższej, do 3 000 zł, co nastąpiłoby w postępowaniu zwyczajnym.

Z kolei wystąpienie choćby jednej z przesłanek ujemnych uniemożliwia prowadzenie postępowania mandatowego, należą do nich:

1. konieczność orzeczenia środka karnego (np. zakazu prowadzenia pojazdu) obok kary, która wynika albo z obowiązku, albo z potrzeby gdy orzeczenie jest fakultatywne, ale okoliczności uzasadniają jego wymierzenie;
2. sytuacja, gdy wykroczenie wypełnia znamiona przestępstwa.

Zobacz również: Kiedy można uchylić mandat karny?