Spadek, Zachowek

Szykują się rewolucyjne zmiany w prawie spadkowym! Rząd planuje zaostrzenie zasad dotyczących testamentów ustnych, wprowadzenie testamentów audiowizualnych oraz całkowitą likwidację testamentu podróżnego. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa prawnego i ograniczenie ryzyka fałszerstw. Sprawdź, co warto wiedzieć już teraz, aby uniknąć problemów w przyszłości.

Zachowek tradycyjnie był instytucją prawną, która gwarantowała przynajmniej najbliższym krewnym udział w spadku po zmarłym, jeśli zostali pominięci w testamencie. Od kilkunastu miesięcy obowiązują jednak duże zmiany w prawie spadkowym i takich gwarancji, o ile nie podejmą stosownych działań, nie mają nawet najbliżsi krewni. Znajomość nowych zasad jest jednak niewielka.

Zazwyczaj w przypadku znacznego stopnia niepełnosprawności sądy z automatu przyjmują, że osoba niepełnosprawna może otrzymać wyższy zachowek. W praktyce osoba niepełnosprawna w stopniu znacznym nie może trwale wykonywać żadnej pracy. Oznacza to prawo do 2/3 udziału spadkowego, a nie ½. Przy udziale w spadku wynoszącym 240 000 zł osoba niepełnosprawna otrzyma 160 000 zł z zachowku. Dla porównania osoba zdrowa może wygrać w sądzie 120 000 zł. Różnica wynosi 40 000 zł na korzyść osoby niepełnosprawnej.

Nowelizację zapowiada Ministerstwo Finansów w korespondencji z RPO. Termin 6 miesięcy jest na zgłoszenie faktu nabycia spadku albo zachowku do urzędu skarbowego (druk SD-Z2). Niedochowanie terminu, to utrata zwolnienia od podatku spadkowego, które przysługuje np. wdowie. Od lat jest tu pytanie „Po co to zgłoszenie i po co ten termin?". Przecież zwolniony z podatku od spadków jest każdy wdowiec, wdowa, syn, wnuk, dziadek, brat, siostra. Zwolnienie przysługuje dzięki obiektywnym cechom - więzy krwi albo małżeństwo. Niestety termin zgłoszenia oraz konieczność jego dokonania nie zostanie zmieniony. Na czym polega zmiana?

W polskim systemie prawnym małoletni nie mają zdolności do czynności prawnych. Nabywają ją z momentem ukończenia 18 roku życia, a co za tym idzie, po śmierci rodziców nie mogą jeszcze samodzielnie zarządzać odziedziczonym przez nich majątkiem. Co zatem dzieje się z majątkiem w takiej sytuacji?

Zachowek tradycyjnie był instytucją prawną, która gwarantowała przynajmniej najbliższym krewnym udział w spadku po zmarłym, jeśli zostali pominięci w testamencie. Od kilkunastu miesięcy obowiązują jednak duże zmiany w prawie spadkowym i takich gwarancji, o ile nie podejmą stosownych działań, nie mają nawet najbliżsi krewni. Znajomość nowych zasad jest jednak niewielka.

Nowe przepisy umożliwiają obniżenie wysokości zachowku, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach. Sąd w takich przypadkach weźmie pod uwagę sytuację osobistą i majątkową uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia tego roszczenia.

Do niedawna bliscy krewni nie musieli się martwić, że nic nie dostaną po zmarłym, jeśli nie zostali uwzględnieni w testamencie, bo prawo gwarantowało im zachowek. teraz, po zmianach już takiej gwarancji nie ma. By zachować prawo do części pieniędzy po zmarłym trzeba zadbać wcześniej. Oto co trzeba wiedzieć o zmienionym zachowku.

Rząd opublikował projekt nowelizacji kodeksu cywilnego. Wprowadza istotne zmiany w testamentach. Dopuszczono możliwość nagrania testamentu w formie zapisu obrazu i dźwięku. Co więcej takiego nagrania może dokonać osoba będąca obok testatora-spadkodawcy (w tym tuż przed jego śmiercią).

Krewni zmarłego pominięci w testamencie są przekonani, że prawo gwarantuje im pieniądze tytułem zachowku. Tymczasem w prawie zaszły kluczowe zmiany i nawet najbliżsi krewni mocno mogą się rozczarować gdy po otwarciu testamentu zażądają pieniędzy od uwzględnionych w nim spadkobierców. Teraz łatwiej ich wydziedziczyć lub wnieść do sądu o pozbawienie prawa do zachowku.

Ta szczególna sytuacja wiąże się z wydarzeniem, który każdy z nas chce przesunąć jak najdalej na przyszłość. Jest to śmierć. Dopiero po śmierci można "ruszyć" pieniądze z OFE i subkonta ZUS. I mogą to zrobić spadkobiercy. WSA w Rzeszowie potwierdził słuszność oczekiwań ZUS, że spadkobiercy "wyjmą" pieniądze z OFE i subkonta. I spłacą zaległości składkowe zmarłego. Zarówno ZUS jak i sąd nie widziały w tym nic szczególnego. W przeciwieństwie do spadkobierców, którzy oczekiwali zwolnienia z obowiązku zapłaty zaległych składek.

Czy można obniżyć wysokość należnego zachowku, jeżeli spadkobierca postępował względem spadkodawcy w sposób niemoralny? Co z możliwością odwołania się w takich sprawach do zasad współżycia społecznego, określonych w artykule 5 Kodeksu cywilnego?

"Zamierzam złożyć pozew o zachowek. Do jakiego sądu wnosi się takie pismo i ile wynosi opłata?" - pyta Czytelniczka. To do jakiego sądu należy wnieść pismo, zależy od wartości przedmiotu sporu, podobnie jak wysokość opłaty. Jakie są zatem aktualne zasady?

Przepisy prawa przewidują takie sytuacje, że możemy częścią zgromadzonego majątku rozrządzić w inny sposób aniżeli przez testament. Ta część majątku nie wejdzie wówczas do spadku. Przykładem takiej regulacji jest dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, a zasady korzystania z tej instytucji znajdują przede wszystkim w ustawie Prawo bankowe. 

Zmiany w prawie teraz ułatwiają pozbawienie zachowku nawet najbliższego krewnego – przez samego spadkodawcę jak i innych krewnych. Ale z drugiej strony nie trzeba iść od razu do sądu, by zachowek wyegzekwować. Warto zacząć od wezwania do zapłaty, by pozew złożyć dopiero gdy nie poskutkuje.

Podatek od spadków dotyka wielu osób. W ubiegłym roku wprowadzono znaczące zmiany w przepisach dotyczących tego podatku, które wpłynęły na kwoty wolne od podatku. Sprawdź, jakie zwolnienia obowiązują w 2024 roku.

Rozbieżne postanowienia spadkowe uniemożliwiają spadkobiercom podjęcie działań takich jak podział majątku czy sprzedaż. Jakie zmiany proponuje resort sprawiedliwości?

Zachowek daje ochronę prawną członkom rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub w wyniku dziedziczenia ustawowego. Czy otrzymane środki pieniężne tytułem zachowku podlegają opodatkowaniu?

Krajowa Informacja Skarbowa w swojej interpretacji wyjaśniła, że sprzedaż miejsca postojowego w garażu wspólnym, nabytego w drodze spadku, nie będzie stanowić źródła przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jeżeli odpłatne zbycie nastąpi po upływie 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie przez spadkodawcę.

Jakie są skutki podatkowe nabycia spadku po ojczymie? Jak pasierb może skorzystać ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn?

Obowiązująca od 15 listopada 2023 roku ważna zmiana w prawie spadkowym jednych uciesz, ale dla innych może okazać się pułapką. Uproszczenie procesu dziedziczenia w trzech newralgicznych miejscach ma odjąć pracy sądom a spadkobiercom ułatwić przejęcie majątku po zmarłym. Jednak tam gdzie uproszczenia często też łatwiej o naciąganie przepisów w nieuczciwych celach, np. pozbycia się konkurentów.

Krajowa Informacja Skarbowa w swojej interpretacji wyjaśniła, że sprzedaż nieruchomości zmarłego przedsiębiorcy przez spadkobiercę podlega różnym formom opodatkowania w zależności od czasu i warunków sprzedaży.

Krajowa Informacja Skarbowa wyjaśniła, że sprzedaż nieruchomości nabytej w drodze spadku nie będzie źródłem przychodu w rozumieniu podatku dochodowego od osób fizycznych, gdy została ona nabyta przez małżonków w trakcie trwania wspólności majątkowej.

Krajowa Informacja Skarbowa (KIS) uznała, że sprzedaż lokalu, traktowana jako nakłady na wybudowanie budynku, powinna być uwzględniona w zeznaniu podatkowym, ponieważ nakłady są integralną częścią nieruchomości i nie mogą być traktowane jako koszty uzyskania przychodów przy sprzedaży.

W odstępie kilkunastu lat ten sam sąd wydał dwa prawomocne postanowienia o nabyciu spadku po tej samej osobie. Odmiennie uregulował jednak kwestie dziedziczenia. Pierwsze postanowienie stwierdziło nabycie spadku w całości przez żonę spadkodawcy na podstawie testamentu, drugie zaś – nabycie spadku z mocy ustawy przez syna, córkę i żonę zmarłego. Skargę nadzwyczajną w tej sprawie złożył Rzecznik Praw Obywatelskich.