Zachowek, Testament

Liczba singli w Polsce rośnie, a wraz z nią poważny problem – kto odziedziczy ich dorobek? Brak testamentu może oznaczać, że majątek trafi do dalekich krewnych lub… do Skarbu Państwa! Eksperci ostrzegają: brak świadomego zaplanowania przyszłości to ryzyko sporów i nieoczekiwanych decyzji sądu. Jak zabezpieczyć swój majątek i uniknąć niechcianych konsekwencji? Sprawdź, co możesz zrobić już dziś!

Chociaż w 2025 r. nie zmieniły się przepisy dotyczące postępowania spadkowego, to warto przypomnieć o najważniejszych terminach. Ich przegapienie może mieć poważne skutki dla spadkobiercy.

Wielu z nas pamięta o możliwości dokonania w testamencie wydziedziczenia. Trzeba jednak wiedzieć, iż pozbawienie krewnego zachowku nie zawsze jest skuteczne. Od czego to zależy? Jakie są orzeczenia sądów?

Transakcje dotyczące nieruchomości bardzo często mają miejsce pomiędzy członkami rodziny. W bardzo dużej ilości przypadków rodzice przekazują na rzecz dzieci mieszkanie bądź nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym. Choć nie jest wykluczona sprzedaż nieruchomości pomiędzy takimi osobami, to takie rozwiązanie nie jest często wybierane. Gros przypadków to czynności nieodpłatne. Wśród dostępnych możliwości osoby bliskie mogą rozporządzić nieruchomością tak za życia, jak i na wypadek śmierci.

Nadchodzi rewolucja w prawie spadkowym. Rząd planuje m.in. wprowadzenie testamentów audiowizualnych oraz całkowitą likwidację testamentu podróżnego. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa prawnego i ograniczenie ryzyka fałszerstw. Sprawdź, co warto wiedzieć już teraz.

Do konsultacji publicznych trafił właśnie projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego. Świat się zmienia, technologie coraz śmielej wkraczają w nasze życie. Prawdopodobnie będzie dopuszczalna forma videotestamentu, tj. sporządzania testamentu ustnego za pomocą urządzeń audiowizualnych, takich jak nagrania wideo czy też tylko audio: głosu spadkodawcy. Czy już w 2025 r.? Zobaczymy.

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Wyższy zachowek przysługuje bowiem osobom trwale niezdolnym do pracy. Co to oznacza?

Zdarza się, iż o zachowek upominają się członkowie rodziny, którzy za życia nie interesowali się spadkodawcą albo nie mieli z nim dobrego kontaktu. Czy w takiej sytuacji można powoływać się na zasady współżycia społecznego? Kiedy sąd może zdecydować o zmniejszeniu należnego zachowku?

W walkę o spadek (jeszcze za życia spadkodawcy) dorośli mieszają dzieci. Także kilkuletnie. W jaki sposób? Dzieci są wydziedziczane w testamencie! Jest to bezprawne bo podstawą wydziedziczenia musi być jakieś naruszenie norm wobec np. babci. Jakie „grzechy” wobec babci, która sporządza taki testament, może mieć 3-letni Paweł albo 4-letnia Krysia? Oczywiste jest więc, że sądy eliminują taki zapisy testamentowe krzywdzące dzieci.

Jeśli uczestnik PPK chce, aby po jego śmierci środki z rachunku PPK trafiły do określonej osoby fizycznej, może wskazać tę osobę instytucji finansowej prowadzącej rachunek PPK. Z takiego rozwiązania nie można jednak skorzystać, gdy środki mają trafić np. do fundacji. W takim przypadku potrzebny jest testament uczestnika PPK.

Zachowek tradycyjnie był instytucją prawną, która gwarantowała przynajmniej najbliższym krewnym udział w spadku po zmarłym, jeśli zostali pominięci w testamencie. Od kilkunastu miesięcy obowiązują jednak duże zmiany w prawie spadkowym i takich gwarancji, o ile nie podejmą stosownych działań, nie mają nawet najbliżsi krewni. Znajomość nowych zasad jest jednak niewielka.

Nowe przepisy umożliwiają obniżenie wysokości zachowku, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach. Sąd w takich przypadkach weźmie pod uwagę sytuację osobistą i majątkową uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia tego roszczenia.

Rząd opublikował projekt nowelizacji kodeksu cywilnego. Wprowadza istotne zmiany w testamentach. Dopuszczono możliwość nagrania testamentu w formie zapisu obrazu i dźwięku. Co więcej takiego nagrania może dokonać osoba będąca obok testatora-spadkodawcy (w tym tuż przed jego śmiercią).

Wydziedziczenie jest prawnym sposobem pozbawienia członka rodziny prawa do zachowku, czyli części spadku, który przysługuje mu z mocy prawa. Temat ten jest ważny, zwłaszcza w kontekście relacji rodzinnych i ich wpływu na dziedziczenie. Jak wyjaśnia Katarzyna Siwiec z Kancelarii Radcy Prawnego Katarzyna Siwiec proces wydziedziczenia nie jest jednak prosty – wymaga spełnienia określonych warunków i udokumentowania przesłanek, które uzasadniają decyzję o wyłączeniu bliskiej osoby z prawa do zachowku.

Czy można obniżyć wysokość należnego zachowku, jeżeli spadkobierca postępował względem spadkodawcy w sposób niemoralny? Co z możliwością odwołania się w takich sprawach do zasad współżycia społecznego, określonych w artykule 5 Kodeksu cywilnego?

"Zamierzam złożyć pozew o zachowek. Do jakiego sądu wnosi się takie pismo i ile wynosi opłata?" - pyta Czytelniczka. To do jakiego sądu należy wnieść pismo, zależy od wartości przedmiotu sporu, podobnie jak wysokość opłaty. Jakie są zatem aktualne zasady?

Zmiany w prawie teraz ułatwiają pozbawienie zachowku nawet najbliższego krewnego – przez samego spadkodawcę jak i innych krewnych. Ale z drugiej strony nie trzeba iść od razu do sądu, by zachowek wyegzekwować. Warto zacząć od wezwania do zapłaty, by pozew złożyć dopiero gdy nie poskutkuje.

Zmiany w testamentach w 2024 roku przewidują nowy testament w formie nagrania wideo (testament audiowizualny) i nowy testament wojskowy. Będą większe wymagania dla sporządzenia testamentu ustnego. Likwiduje się testament podróżny i wydłuża katalog osób, które nie mogą być świadkami testamentu.

Prawo do zachowku jest ściśle powiązane z sytuacją osobistą uprawnionego oraz jego zdolnością do pracy. Jakie są przepisy?

Zachowek daje ochronę prawną członkom rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub w wyniku dziedziczenia ustawowego. Czy otrzymane środki pieniężne tytułem zachowku podlegają opodatkowaniu?

Taksa notarialna to wynagrodzenie, jakie pobiera notariusz za dokonanie czynności notarialnych. Ważną ich grupę stanowią czynności związane z dziedziczeniem. Ile trzeba zapłacić notariuszowi za sporządzenie dokumentów dotyczących dziedziczenia? Wyjaśniamy.

Koniec życia członka rodziny staje się niejednokrotnie dla jego spadkobierców początkiem wieloletniej batalii sądowej o sprawy spadkowe. Jedną z nich może być sprawa o zachowek, do którego uprawniony jest zstępny (np. dziecko, wnuk), małżonek oraz rodzice spadkodawcy, o ile nie został wydziedziczony. Obecnie obowiązujące przepisy umożliwiają także zawarcie umowy zrzeczenia się zachowku za życia spadkodawcy. Takie rozwiązanie może uprościć przeprowadzenie spraw spadkowych oraz wyeliminować konieczność prowadzenia wieloletniego sporu sądowego. 

Zachowek to specjalny mechanizm prawny mający na celu ochronę pewnych członków rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub w wyniku dziedziczenia ustawowego. W Polsce, jeżeli dojdzie do sytuacji, gdy pewni członkowie rodziny nie otrzymają swojej części majątku, mogą oni dochodzić swoich praw przez żądanie zachowku. Jednakże, jak to jest z kwestią podatkową w takim przypadku? Czy otrzymane pieniądze tytułem zachowku podlegają opodatkowaniu?

Dyrektor KIS potwierdził, że brak wyroku sądu o stwierdzeniu nabycia spadku nie ma wpływu na prawo do ulgi termomodernizacyjnej. Podatnik może zatem odliczyć wydatki związane z remontem przy rozliczeniu podatku dochodowego od osób fizycznych.

Zachowek to istotne uprawnienie osób najbliższych spadkodawcy w sytuacji, gdy mamy do czynienia z dziedziczeniem testamentowym. Czym jest zatem zachowek i komu przysługuje? Jakie zmiany weszły w życie 22 maja 2023 r.? Oto najważniejsze informacje.