REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Spadek i zachowek a obowiązki rodzinne. Przepisy po zmianach

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Wioleta Matela-Marszałek
Autorka licznych publikacji o tematyce prawnej
Dla kogo spadek i zachowek?
Dla kogo spadek i zachowek?
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

Niedopełnianie obowiązków rodzinnych może wpływać na późniejsze kwestie dotyczące dziedziczenia. Niekiedy jednak odsunięcie krewnych od spadku nie należy do najłatwiejszych. Trzeba pamiętać o szeregu wymogów.

Niedopełnianie obowiązków rodzinnych przyczyną wydziedziczenia

Aby rozdysponować majątkiem według własnej woli, przyszły spadkodawca może sporządzić testament. Jednak to rozwiązanie nie wyklucza przyszłych roszczeń członków rodziny uprawnionych do zachowku. Są nimi: małżonek, dzieci (wnuki i kolejni zstępni) , a także rodzice spadkodawcy, którzy byliby uprawnieni do spadku, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego.

REKLAMA

Ważne

Instytucją, za pomocą której spadkodawca może pozbawić określonych krewnych nawet zachowku jest wydziedziczenie.

REKLAMA

Możliwe przyczyny wydziedziczenia wymienia art. 1008 Kodeksu cywilnego. Jedna z nich dotyczy sytuacji, gdy krewny uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Co istotne, wydziedziczenie jest też możliwe, jeżeli uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Z przepisów wynika zatem, iż nie chodzi tu o pojedyncze działanie, powinno ono być na tyle wielokrotne lub długotrwałe, by spełniało warunek uporczywości. Kodeks cywilny nie definiuje samego niedopełniania obowiązków rodzinnych. W każdym przypadku może to wyglądać inaczej. Z pomocą przychodzą też orzeczenia sądów.

„ Uporczywym niedopełnieniem obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy, będącym podstawą wydziedziczenia w rozumieniu art. 1008 pkt 1 i 3 k.c. jest długotrwałe lub wielokrotne zaniedbywanie potrzeb materialnych i emocjonalnych spadkobiercy lub postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, co oznacza, że zachowanie uprawnionego musi być obiektywnie naganne. Istnienie takiej sytuacji, że pomoc i świadczenia przynależne do obowiązków rodzinnych, nie były spełniane - nie wystarcza dla oceny, że zstępny uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Z właściwej wykładni art. 1008 pkt 3 k.c. wynika, że chodzi o taki stan, że pomimo istnienia takiej potrzeby i oczekiwania spadkodawcy, zstępny uporczywie odmawia realizacji tych obowiązków” – uznał przykładowo Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 22 września 2020 r. (V ACa 174/20).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

„Kluczowa dla możliwości wydziedziczenia z powodu niedopełnienia obowiązków rodzinnych jest także kwestia winy (odpowiedzialności) za zaistniałą sytuację. Jeśli – co w praktyce częste – ktoś zrywa kontakty z rodziną, nie może później wydziedziczyć z powodu braku więzów. Zgodnie z zasadą nemo turpitudinem suam allegans auditur, ten kto zawinił zerwanie więzów rodzinnych, nie może ze swej niegodziwości wywodzić korzystnych dla siebie skutków prawnych. W szczególności niewykonywanie obowiązków rodzinnych nie będzie miało miejsca w sytuacji uchylania się spadkodawcy od przyjęcia zaoferowanej pomocy, a także w braku jego koniecznej współpracy lub przy odmowie przyjmowania pomocy” – czytamy w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 5 kwietnia 2018 r. (I ACa 1095/17).

Ważne

Aby wydziedziczenie było skuteczne, wskazana w testamencie przyczyna musi istnieć w rzeczywistości.

Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.

Uchylanie się od pieczy i obowiązku alimentacyjnego jako przyczyna uznania za niegodnego dziedziczenia

Podobne do wydziedziczenia skutki dla spadkobiercy wywołuje instytucja niegodności dziedziczenia. Tutaj również w grę wchodzi pozbawienie potencjalnego spadkobiercy spadku i zachowku. Te dwa rozwiązania różnią się jednak diametralnie. Przede wszystkim do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia może dojść już po śmierci spadkodawcy. Dokonuje tego sąd w postępowaniu zainicjowanym przez osobę, która ma w tym interes. Przez wiele lat prawo wskazywało na trzy możliwe przesłanki w tym zakresie. Po zmianach w prawie spadkowym, które weszły w życie w listopadzie 2023 r. powodów wskazanych w art. 928 § 1 jest już pięć. Nowe przepisy mają zastosowanie głównie do sytuacji, które zaistniały po 15 listopada 2023 r.

Aktualnie zatem spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego m.in wtedy, gdy uporczywie uchylał się od wykonywania:

  • obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
  • wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową.

Ciężar udowodnienia takich zachowani ciąży na osobie, która wnosi pozew o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Powód powinien to zrobić w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem trzech lat od śmierci spadkodawcy.

Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył.

Obowiązki rodzinne a możliwość obniżenia zachowku

REKLAMA

W orzecznictwie sądowym często wskazuje się na pogląd, zgodnie z którym możliwe jest obniżenie zachowku ze względu na zasady współżycia społecznego, o których mowa w art. 5 Kodeksu cywilnego. Jednak jak podkreśla Sąd Najwyższy, takie rozwiązanie może być stosowane tylko wyjątkowo.

„Dominuje pogląd, że zastosowanie art. 5 k.c. nie jest wykluczone także do spadkowych praw podmiotowych. Ocena sądu czy żądanie zapłaty sumy odpowiadającej wysokości zachowku stanowi nadużycie prawa nie powinna pomijać, że prawa osoby uprawnionej do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych. Pozbawienie osoby uprawnionej zachowku na mocy art. 5 k.c. może nastąpić jedynie w sytuacjach wyjątkowych, a zatem również nie objętych treścią art. 928 i 1008 k.c.; możliwe jest to również z powodu sprzecznego z zasadami współżycia społecznego zachowania uprawnionego w stosunku do spadkodawcy, jak również w stosunku do zobowiązanego do wypłaty zachowku” – podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z 27 sierpnia 2020 r. (V CSK 173/20).

Przykład

Pani Marlena została pominięta w testamencie swojej matki. Spadkodawczyni cały spadek przepisała bowiem swojej siostrze Luizie. Z tego powodu pani Marlena wniosła do sądu pozew o zachowek. W odpowiedzi na pozew ciotka Marlena powołała się na art. 5 Kodeksu cywilnego, wskazując na fakt, iż córka spadkodawczyni nie zajmowała się matką w czasie choroby i przez wiele lat jej nie odwiedzała. O tym czy rzeczywiście w takiej sprawie istnieją powody do obniżenia zachowku zdecyduje sąd.

Więcej piszemy o tym w artykule pt. Czy relacje rodzinne mogą wpłynąć na wysokość zachowku?

Podsumowanie

Spawy spadkowe często są skomplikowane. Ponadto w każdej z nich rozstrzygnięcie odbywa się na podstawie konkretnych okoliczności, dlatego decyzje sądów mogą być różne.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki. Prawidłowe zapisy. Przykładowe wzory

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Pomysł naprawy emerytur policjanci i żołnierze i innych mundurowych na służbie przed 1999 r.

Dlaczego trzeba naprawić? Żołnierz albo policjant, który rozpoczął służbę np. w 1992 r. i od np. 2011 r. jest na np. emeryturze policyjnej i jednocześnie pracuje w cywilu, nie skorzysta ze składek odprowadzonych do ZUS. W niewielkim zakresie składki mogą podnieść emeryturę policyjną, ale nie ma możliwości otrzymania ze składek odprowadzonych do ZUS emerytury cywilnej. Taka możliwość istnieje dla mundurowych rozpoczynających służbę od 1999 r. Jak to naprawić? Czytelnik przesłał swoje propozycje.

Najnowszy sondaż prezydencki 2 tura 2025 [WYBORY]

Oto najnowszy sondaż prezydencki infor.pl dla 2 tury wyborów 2025 r. Jakie były wyniki sondaży dla drugiej tury pomiędzy Trzaskowskim i Nawrockim? Kto wygra wybory prezydenckie 2025 według sondaży?

Trzaskowski u Mentzena - kiedy? [NA ŻYWO YOUTUBE]

Kiedy Rafał Trzaskowski będzie u Sławomira Mentzena na kanale YouTube? Czy podpisze 8 punktów deklaracji Mentzena? Rozmowa odbywa się w serii "Mentzen grilluje".

Wstąpiłem do wojska przed 1999 r., po przejściu na emeryturę podjąłem pracę w polskiej firmie gdzie przez 10 lat odprowadzałem składaki licząc że po osiągnięciu wieku emerytalnego dostanę dodatek w formie emerytury z ZUS. Niestety jestem karany za PESEL.

Kara za PESEL polega na tym, że nasz czytelnik przez PESEL nie może odebrać swoich składek w ZUS (odebrać w formie emerytury cywilnej - drugiej emerytury równolegle wypłacanej do emerytury mundurowej). Czytelnik przepracował jako cywil sporo lat, ZUS pobrał składki, ale nie odda tych pieniędzy w formie emerytury. Przy czym innym emerytom mundurowym (o innym PESELu) ZUS odda.

REKLAMA

Renta wdowia: ZUS rusza z decyzjami, już wkrótce wszystko będzie jasne

Prezes ZUS zapowiedział, że od 13 czerwca rozpocznie się automatyczne wydawanie decyzji w sprawie renty wdowiej. Z dotychczasowych danych wynika, że aż 75% złożonych wniosków rokuje pozytywnie. Problemy pojawiają się w co piątym przypadku – brakuje danych o drugim świadczeniu. Część wniosków zostanie też odrzucona.

4 sposoby oszustw „na ZUS”. Jak się nie dać oszukać? Emeryt i rencista musi wiedzieć, czego pracownik ZUS nie ma prawa zrobić

Podszywanie się pod pracowników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych to niestety coraz częstsza metoda oszustów, by wyłudzać pieniądze lub dane osobowe. ZUS ostrzega swoich klientów i zachęca, by próby oszustw zgłaszali na policję. Jakie są najczęstsze sposoby (typy) takich oszustw? Wyjaśnia Małgorzata Korba, rzecznik ZUS w województwie lubelskim.

Nawrocki u Mentzena - kiedy? [NA ŻYWO YOUTUBE]

Karol Nawrocki będzie u Sławomira Mentzena na kanale youtube już dziś o godzinie 13:00. Oto link do rozmowy na żywo "Mentzen grilluje: Karol Nawrocki".

5. punkt deklaracji Mentzena groźny dla Polski? Opinia wiceszefa MON

Wiceszef MON ocenia, że 5. punkt deklaracji Mentzena jest groźny dla Polski. To jedno z głównych żądań Putina. Czy Ukraina powinna być w NATO?

REKLAMA

Pozew o podwyższenie alimentów [WZÓR]

Rolą alimentów jest zaspokajanie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, w szczególności małoletniego dziecka. Kiedy można żądać podwyższenia alimentów? Jak wnieść o podwyższenie alimentów? Co powinno znaleźć się w pozwie?

QUIZ Polscy prezydenci. Dasz radę zdobyć 10/10?
Ile lat w dniu wyborów musi mieć kandydat na prezydenta? Kto był pierwszym prezydentem RP? Ile lat trwa kadencja? Sprawdź swoją wiedzę o przed drugą turą wyborów.

REKLAMA