System kar i nagród dla nieletnich

Stanowisko TK

W dniu 2 października 2012 roku Trybunał Konstytucyjny podjął się badania zgodności z ustawą zasadniczą rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich (Dz.U. Nr 124, poz. 1359, z późn. zm.). Zdaniem TK regulacje dotyczące kar i nagród stosowanych w zakładach i schroniskach są niezgodne z Konstytucją a także z ustawą z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. 1982 nr 35 poz. 228). TK zaproponował by system kar i nagród został uregulowany na poziomie ustawowym (nie w rozporządzeniu, jak miało to miejsce dotychczas). System kar i nagród został zakwalifikowany przez TK jako „głęboka ingerencja w sferę gwarantowanej konstytucyjnie wolności osobistej jednostki”.

Przytoczony wyrok TK realizuje ustawa z dnia 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2013 poz. 1165). Zgodnie z wytycznymi TK do ustawy wprowadzono regulacje dotyczące systemu kar i nagród. Poza katalogiem dostępnych środków ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie zasad ich stosowania. Zgodnie z brzmieniem ustawy udzielenie nagrody i zastosowanie środka dyscyplinarnego nie może prowadzić do upokarzającego i poniżającego traktowania nieletniego.

Nagroda

Za właściwe zachowanie nieletniego, wyróżniające wykonywanie obowiązków, wzorowe przestrzeganie regulaminu schroniska albo zakładu lub osiąganie bardzo dobrych wyników w nauce przysługuje mu nagroda. Wyróżnienie pozytywne ma ogromny walor wychowawczy w związku z czym nie powinno być traktowane w kategorii wyjątku.

Zobacz również: Postępowanie wobec nieletnich na nowych zasadach

Katalog nagród

Katalog nagród obejmuje: pochwałę, list pochwalny do rodziców, opiekuna lub sądu rodzinnego, zezwolenie na rozmowę telefoniczną na koszt schroniska lub zakładu, nagrodę rzeczowa lub pieniężna, zgodę na wykonanie przedmiotu lub usługi w warsztatach szkolnych na potrzeby nieletniego lub jego osób najbliższych, zgodę na korzystanie z Internetu lub gier komputerowych, zgodę na udział w imprezach, zajęciach oświatowych i sportowych oraz szkoleniach poza schroniskiem lub zakładem, skrócenie lub darowanie uprzednio zastosowanego środka dyscyplinarnego, udzielenie przepustki na okres do 3 dni. Jeśli nieletni przebywa w zakładzie poprawczym nagrodą jest również udzielenie urlopu oraz podwyższenie kieszonkowego na okres do 3 miesięcy.

Kara

W przypadku negatywnego zachowania (niewykonywania obowiązków wynikających z ustawy lub regulaminu ustalonego w schronisku lub zakładzie, zachowania godzącego w dobro innych osób, ucieczki ze schroniska albo zakładu lub nieusprawiedliwionego nie powrócenia z udzielonego urlopu lub z przepustki) istnieje możliwość zastosowania kary. Udzielając kary należy wziąć pod uwagę szereg okoliczności indywidualnych, m.in.: rodzaj i okoliczności zachowania nieletniego, jego stosunek do tego zachowania, dotychczasową postawę, cechy osobowości i stan zdrowia.