Zwrot odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość

Zwrot wywłaszczonej nieruchomości

Przedmiot i konstrukcję sprawy o zwrot wywłaszczonej nieruchomości wyznaczają podstawowe elementy hipotezy normy prawnej z art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej jako: u.g.n.) w zw. z art. 216 u.g.n. (określenie nieruchomości objętych instytucją zwrotu sensu largo, przesłanki zwrotu oraz krąg podmiotów, które mogą się domagać zwrotu nieruchomości, a więc mają czynną legitymację procesową w sprawie o zwrot). Sprawa zwrotu nieruchomości wywłaszczonej stanowi jedną i nierozerwalną całość. Podstawowym elementem ustalenia, że nieruchomość, której dotyczy wniosek o zwrot, mieści się w kategorii nieruchomości objętych zakresem roszczenia z art. 136 ust. 3 u.g.n. Stwierdzenie, że wywłaszczona nieruchomość stała się zbędna na cel, na jaki została wywłaszczona, nie stanowi sprawy administracyjnej, która mogłaby być przedmiotem rozstrzygnięcia odrębną decyzją administracyjną, tylko przesłanką faktyczną decyzji o zwrocie nieruchomości, która musi zostać ustalona w toku postępowania administracyjnego przed wydaniem decyzji w przedmiocie zwrotu nieruchomości.

Wysokość odszkodowania

Zgodnie z art. 140 ust. 1 i art. 142 u.g.n. decyzja o zwrocie nieruchomości powinna orzekać o zwrocie Skarbowi Państwa lub określonej jednostce samorządu terytorialnego wypłaconego odszkodowania, w tym nieruchomości zamiennej, w przypadku przyznania w ramach odszkodowania. Niedopuszczalne jest rozstrzygnięcie tylko w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości i pozostawienie dokonania rozliczeń w odrębnym postanowieniu po uzyskaniu cech ostateczności przez decyzję o zwrocie nieruchomości. Wysokość odszkodowania po waloryzacji nie może by wyższa niż wartość rynkowa nieruchomości w dniu zwrotu, a jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości rynkowej, to wówczas nie może być wyższa niż wartość rynkowa nieruchomości w dniu zwrotu, a jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości rynkowej, to wówczas nie może być wyższa niż jej wartość odtworzona. W myśl art. 140 ust. 2 oraz 217 ust. 2 u.g.n., gdy wywłaszczenia dokonano przed 5 grudnia 1990 r., odszkodowanie nie może przekroczyć 50% aktualnej wartości nieruchomości. W przypadku zwrotu części wywłaszczonej nieruchomości zwracana kwota jest równa różnicy wartości określonej na dzień zwrotu. Należy tu pamiętać, że w określeniu wartości nieruchomości przyjmuje się stan nieruchomości z dnia wywłaszczenia oraz stan nieruchomości z dnia zwrotu, przy czym nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości.

Rozpatrzenie wniosku

Organ rozpatrujący wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości stwierdza, stosownie do normy zawartej w art. 137 u.g.n., że nieruchomość stała się zbędna na cel publiczny wywłaszczenia. Na podstawie art. 136 u.g.n. dokonuje analizy wniosku, czy pochodzi od podmiotu uprawnionego, następnie czy dotyczy wywłaszczonej nieruchomości, a także czy nie ma przeszkód do prowadzenia postępowania, co do zbędności na cel wywłaszczenia, wskazanych w art. 229 u.g.n. Tym samym takie żądanie zwrotu nie powinno powodować wszczęcia postępowania, ale jeśli organ mimo tej przeszkody wszczął postępowanie, podlega ono umorzeniu, jako bezprzedmiotowe (art. 61a § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego). Niekiedy zdarza się, że organy administracji publicznej nie umarzają postępowania, lecz orzekają o odmowie zwrotu nieruchomości. Niewątpliwie, jest to uchybienie, które nie ma istotnego wpływu na wynik sprawy, gdyż umorzenie postępowania, jak i odmowa jego zwrotu sprowadzają się do tego, że dana osoba nie może otrzymać wywłaszczonej nieruchomości. Podstawowym warunkiem dopuszczalności wystąpienia z roszczeniem o zwrot wywłaszczonej nieruchomości jest fakt bycia stroną w danym postępowaniu.

Źródło:

1. T. Woś, Wywłaszczenie nieruchomości i ich zwrot. Warszawa 2011;
2. K. Muzyczka, Zwrot wywłaszczonej nieruchomości, Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy 2016;
3. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego, t. j. Dz. U. z 2021, poz. 187 (k.p.a.);
4. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, t. j. Dz. U. z 2021, poz. 234 (u.g.n.).