Groźby karalne - jaka odpowiedzialność karna?

Zgodnie z art. 190 k.k., ten „kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Jest to przestępstwo wnioskowe – innymi słowy ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Kiedy mamy do czynienia z groźbami karalnymi?

W tej kwestii wypowiedział się m. in Sąd Okręgowy w Poznaniu, w wyroku z dnia 13 stycznia 2016 r. (sygn. akt. IV Ka 1155/15). Groźba karalna niekoniecznie oznacza, że sprawca ma faktycznie zamiar i możliwość popełnienia przestępstwa. Wystarczy, aby groźba wzbudziła w pokrzywdzonym silny, uzasadniony lęk. Uzasadniona obawa to taka, która z dużym prawdopodobieństwem mogłaby pojawić się u przeciętnej osoby o podobnych do ofiary cechach osobowości, psychiki, intelektu i umysłowości, w podobnych okolicznościach [2].

O groźbie można więc mówić, jeżeli sprawca oddziałuje na psychikę ofiary w ten sposób, że wzbudza w niej uzasadnioną obawę. Celem grożącego może być zastraszenie ofiary albo podporządkowanie jej sobie. Nie popełnia przestępstwa opisanego w art. 190 k.k. ten, kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa skarbowego, wykroczenia albo czynu stanowiącego naruszenie prawa cywilnego bądź prawa administracyjnego [3]. Ustawodawca nie wskazał jednak żadnych konkretnych przestępstw, jakich popełnieniem może grozić sprawca czynu z art. 190 k.k.

Czyny zabronione, których popełnieniem może grozić sprawca, mogą być skierowane zarówno przeciwko osobie adresata groźby lub osoby jemu najbliższej (np. zabójstwo, uszczerbek na zdrowiu – zwłaszcza ciężki, pobicie, zgwałcenie itp.), jak i przeciwko mieniu należącemu do tych osób (np. podpalenie domu, zniszczenie samochodu) [4].

Groźba jest tylko umyślna i może być wyrażona w dowolnej formie

Przestępstwo określone w art. 190 k.k. można popełnić jedynie umyślnie. To oznacza, iż odpowiedzialności karnej podlega jedynie ten, kto jest świadomy tego, że wywołuje poczucie strachu u ofiary. Jeżeli groźba miała charakter np. żartu, nie można przypisać winy sprawcy [5].

Groźba karalna może być wyrażona w dowolnej, zrozumiałej dla adresata formie – pisemnej, ustnej czy w formie gestu (np. wycelowaniem broni w kierunku osoby, której dotyczy groźba) [6]. Sąd Okręgowy w Kielcach orzekł, że sprawca nie musi grozić pokrzywdzonemu osobiście. Zdaniem Sądu, o przestępstwie określonym w art. 190 k.k. można mówić również w przypadku, gdy osoba trzecia pełni rolę posłańca sprawcy i przekazuje treść groźby pokrzywdzonemu [7].

Z groźbą karalną nie należy mylić tzw. groźby bezprawnej, o której mowa jest w art. 115 § 12 k.k. jako groźbę bezprawną uznaje się nie tylko groźbę popełnienia przestępstwa, ale i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej. Groźbą bezprawną nie jest zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli jej jedynym celem jest ochrona prawa naruszonego przestępstwem [8].

Opracowano na podstawie:

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. z 2017 r. poz. 2204 z późn. zm.).
• [2] Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 13 stycznia 2016 r., sygn. akt IV Ka 1155/15, http://orzeczenia.poznan.so.gov.pl/content/$N/153510000002006_IV_Ka_001155_2015_Uz_2016-02-11_001, dostęp 15.01.2018 r.
• [3] Olszewska A., Przestępstwa związane ze zjawiskiem przemocy w rodzinie, http://www.niebieskalinia.pl/serwis-prawny/prawo-w-praktyce/najwazniejsze-przepisy-prawne-dot-przemocy-w-rodzinie/3990-przestepstwa-zwiazane-ze-zjawiskiem-przemocy-w-rodzinie?showall=&start=4, dostęp 15.01.2017 r.
• [4] Nazar-Gutowska K., Groźba bezprawna w polskim prawie karnym, Warszawa 2012, s. 138.
• [5] http://funduszsprawiedliwosci.gov.pl/kategorie-przestepstw/crimes,57.html, dostęp 15.01.2018 r.
• [6] http://www.gazetaprawna.pl/encyklopedia/prawo,hasla,336122,grozba-karalna.html, dostęp 15.01.2018 r.
• [7] Wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 23 grudnia 2013 r., sygn. akt IX Ka 1330/13, http://orzeczenia.kielce.so.gov.pl/content/$N/152005000004506_IX_Ka_001330_2013_Uz_2013-12-23_001, dostęp 15.01.2018 r.
• [8] Gardocki L., Prawo karne. 7 wydanie zmienione, Warszawa 2001, s. 241.