Niepełnosprawni pokrzywdzeni przez NDSE. Boi się stopień umiarkowany. Boi się nawet znaczny

Dawniej orzeczenie orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji (NDSE) dawało przede wszystkim świadczenie uzupełniające. Wynosi 500 zł miesięcznie (dodatkowo są limity dochodowe). Nie jest to więc atrakcyjne świadczenie. Postrzeganie NDSE zmienił dodatek dopełniający w kwocie 2610,72 zł brutto (będzie waloryzacja w marcu 2026 r.) Dodatek jest tylko do renty socjalnej i tylko dla osób NDSE. Osoby niepełnosprawne zrozumiały przy okazji tego dodatku, że to dopiero początek zmian w kierunku ograniczania świadczeń do osób niesamodzielnych. Renciści domagają się wprowadzenia drugiego dodatku dopełniającego do renty chorobowej, ale dziś już wszyscy mają świadomość, że świadczenie to (o ile będzie) otrzymają osoby NDSE. Podobna sytuacja jest w świadczeniu wspierającym - w praktyce wyższe wartości świadczenia są dla osób niesamodzielnych.

Niepokój osób niepełnosprawnych widzę w listach, które przychodzą do redakcji Infor.pl.

Poniżej kolejny przykład. Nasz Czytelnik opisuje kumulację świadczeń dla NDSE:

Poniżej pełna treść jego listu

Dodatek dopełniający jest dla 30% rencistów, a to dopiero początek zmian pod kątek NDSE

Orzeczenie "Niezdolność do samodzielnej egzystencji"

Zbyt proste testy rozpoznawania NDSE

NDSE oznacza stan, w którym osoba wymaga stałego wsparcia lub pomocy w wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego, takich jak przygotowywanie posiłków, utrzymanie higieny, sprzątanie, organizowanie wizyt lekarskich czy zarządzanie finansami. Te ograniczenia mogą wynikać zarówno z problemów fizycznych, jak i z zaburzeń umysłowych lub psychicznych — często współistniejących i wzajemnie się potęgujących.

Problem w obecnym systemie polega na tym, że ZUS ocenia NDSE, koncentrując się zwykle na jednym, najbardziej widocznym aspekcie niepełnosprawności. W rezultacie osoby z wieloma współwystępującymi schorzeniami, które łącznie znacząco utrudniają samodzielne funkcjonowanie, często nie otrzymują orzeczenia o NDSE. System nie dostrzega pełnego obrazu ich ograniczeń.

Świadczenia są zależne od prostych testów obserwacyjnych w domu

Dodatkowym błędem jest sposób, w jaki ZUS uwzględnia warunki życia orzekanej osoby. Wiele decyzji zapada na podstawie obserwacji funkcjonowania w środowisku domowym, przy wsparciu rodziny. Tymczasem prawdziwa samodzielność objawia się dopiero wtedy, gdy osoba musi sama mierzyć się z obowiązkami dorosłego życia — bez codziennej pomocy rodziców czy opiekunów.

Warto zauważyć, że wiele osób z niepełnosprawnością fizyczną, choć potrzebuje wsparcia w zakresie mobilności, ma pełną sprawność intelektualną i potrafi pracować, zarządzać swoim życiem i wychowywać dzieci. Natomiast osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną mogą wymagać wsparcia w wielu obszarach życia, nawet jeśli ich ograniczenia fizyczne są niewielkie. Dlatego ocena NDSE powinna zawsze uwzględniać zarówno różnorodność, jak i kumulację trudności.

Rozróżnienie między „całkowitą niezdolnością do pracy” a „niezdolnością do samodzielnej egzystencji”

W tym kontekście istotne jest rozróżnienie między „całkowitą niezdolnością do pracy” a „niezdolnością do samodzielnej egzystencji”.

To dwa różne pojęcia. Niestety w praktyce często utożsamia się je ze sobą — osoba z NDSE jest automatycznie uznawana za całkowicie niezdolną do pracy, co nie zawsze jest prawdą. Z drugiej strony, osoby, którym przyznano tylko całkowitą niezdolność do pracy, często są błędnie uznawane za w pełni samodzielne, mimo że ich codzienne funkcjonowanie jest mocno ograniczone.

w dokumentach ZUS została uznana za samodzielną ale całkowicie niezdolną do pracy – ponieważ potrafi sama się ubrać czy przygotować posiłek

Dodam iż znam przypadek osoby z wrodzoną wadą genetyczną, niepełnosprawnej od urodzenia, która w dokumentach ZUS została uznana za samodzielną ale całkowicie niezdolną do pracy – ponieważ potrafi sama się ubrać czy przygotować posiłek. W rzeczywistości jednak jej samodzielność jest pozorna. Funkcjonuje tylko dlatego, że nie pracuje i unika kontaktu z ludźmi, gdyż stres, zmęczenie i nadmiar bodźców fizycznie pogarszają jej stan zdrowia, wywołując nawrót objawów choroby. Gdyby musiała codziennie funkcjonować poza domem, jej organizm nie wytrzymałby tego wysiłku. Osoba ta również nie otrzymuje świadczenia wspierającego, ponieważ – w świetle obecnych kryteriów – „nie wymaga ubierania skarpet”. Tymczasem jej opiekun, który faktycznie wymaga pomocy przy ubieraniu skarpet - gotuje, robi zakupy, zawozi ją do lekarzy i pomaga w codziennym życiu, otrzymał on ponad 80 punktów potrzeby wsparcia i pobiera świadczenie wspierające. To pokazuje absurd systemu: osoba formalnie uznana za bardziej samodzielną potrzebuje w rzeczywistości znacznie większej pomocy niż jej własny opiekun.

Polecamy KSeF - podręcznik

KSeF – jak wdrożyć

Kalendarz 2026 [Kalendarz księgowego]

Dlatego przyznanie dodatku dopełniającego wyłącznie osobom z orzeczeniem NDSE jest rozwiązaniem krzywdzącym

Obecny system wspiera głównie dwa skrajne przypadki: osoby całkowicie niesamodzielne, które:

1) wymagają stałej opieki, oraz

2) te, które mimo niepełnosprawności potrafią pracować.

Tymczasem pomiędzy nimi istnieje szeroka grupa osób, które przez całe życie zmagają się z chorobą, funkcjonują częściowo samodzielnie, ale z powodu stanu zdrowia nigdy nie będą w stanie podjąć pracy.

Gdyby renciści socjalni ze znacznym stopniem niepełnosprawności, ale bez NDSE, otrzymywali choćby 80% wysokości dodatku przyznawanego osobom z NDSE, byłoby to rozwiązanie nie tylko sprawiedliwe, ale i społecznie korzystne

Taki krok nie byłby przywilejem, lecz inwestycją w samodzielność i rozwój tych osób. Dodatkowe środki pozwoliłyby im:

- lepiej zadbać o zdrowie i leczenie,

- uczestniczyć w terapii i rehabilitacji,

- utrzymać podstawową stabilność życiową,

- uczyć się samodzielności w kontrolowanych warunkach, zanim zabraknie im rodziców lub opiekunów.

Wyższe świadczenie nie powodowałoby bierności — przeciwnie, dawałoby motywację i poczucie bezpieczeństwa potrzebne do podejmowania prób usamodzielniania się.

Warto zauważyć, że osoby z wrodzonymi lub genetycznymi schorzeniami, które mimo trudności uczyły się w zwykłych szkołach, zdawały matury i starały się żyć jak najnormalniej, często dziś nie otrzymują orzeczenia NDSE. Nie dlatego, że są zdrowsze od innych, ale dlatego, że ich rodzice i nauczyciele przez lata walczyli, by miały szansę rozwoju.

Gdyby ich wtedy nie wspierano, dziś te same osoby byłyby uznane przez ZUS za całkowicie niesamodzielne.

System pomija ich wysiłek i traktuje tak, jakby odrobina wywalczonej samodzielności odbierała im prawo do godnego życia. Tymczasem często to właśnie te osoby — które nauczyły się walczyć ze swoimi ograniczeniami — potrzebują najbardziej stabilnego wsparcia, by mogły dalej się rozwijać, zamiast popadać w izolację i ubóstwo.

Dodatkowo obecne rozwiązania prowadzą do absurdalnych dysproporcji.

Kumulacja świadczeń dla osoby NDSE

Osoba z NDSE, oprócz dodatku dopełniającego, może otrzymywać świadczenie wspierające, mieć dostęp do programów PFRON i dofinansowań sprzętu ortopedycznego. Tymczasem renciści socjalni bez NDSE, chorzy od urodzenia i całkowicie niezdolni do pracy, żyją często w skrajnej biedzie — bez możliwości dorobienia, bez wsparcia systemowego, za około 1700 zł miesięcznie.

Ta sytuacja prowadzi do rażącej nierówności w traktowaniu osób o porównywalnym stopniu niepełnosprawności. Osoby z NDSE, mimo że często mają większe wsparcie i możliwości finansowe, otrzymują kolejne dodatki, podczas gdy inni renciści – równie chorzy, ale ocenieni przez system nieco inaczej – zostali całkowicie pominięci. W efekcie tworzy się podział na „lepszych” i „gorszych” niepełnosprawnych, choć wszyscy zmagają się z podobnymi ograniczeniami od urodzenia. Państwo, które miało wyrównywać szanse, w tej formie systemu pogłębia niesprawiedliwość i poczucie wykluczenia wśród osób najbardziej potrzebujących wsparcia.

W imieniu tych pominiętych i zapomnianych rencistów socjalnych — ludzi, którzy chorują od urodzenia, a mimo to starają się funkcjonować i zachować resztki samodzielności — proszę o wsparcie, by również oni otrzymali przynajmniej 80% wysokości dodatku dopełniającego.

Byłoby to nie tylko aktem sprawiedliwości społecznej, ale też realnym docenieniem ich codziennego wysiłku w walce z ograniczeniami, których zdrowi ludzie często nawet nie dostrzegają.

Z wyrazami szacunku

ŚWIADCZENIE UZUPEŁNIAJĄCE DLA OSÓB NIEZDOLNYCH DO SAMODZIELNEJ EGZYSTENCJI

Warunki otrzymania świadczenia pod linkiem ZUS

Świadczenie wspierające - odpowiednikiem NDSE są punkty poziomu potrzeby wsparcia, czyli r