Pracownik czy osoba pracująca na własny rachunek w Niemczech?

Dla wyjaśnienia problemu:

Niemiecki kodeks karny (StGB) w § 266 przewiduje m.in. kary pozbawienia wolności do pięciu lat albo grzywnę w wypadku, gdy pracodawca nie odprowadza składek na ubezpieczenie społeczne pracowników.

W rozpatrywanym w ostatniej instancji przez Trybunał Związkowy (Bundesgerichtshof, Az.: 1 StR 478/09) przypadku oskarżony rozprowadzał prospekty za pomocą 90 polskich obywateli, przy czym każdy z nich prowadził działalność gospodarczą na własny rachunek i był zameldowany jako roznosiciel prospektów. Oskarżony nie odprowadzał z tego powodu ani podatków od wynagrodzenia ani składek na ubezpieczenie społeczne. Sąd Krajowy Monachium II skazał go z tego powodu m. in. za oszustwo podatkowe i z powyższego § 266a StGB.

Sąd stwierdził, że oskarżony był pracodawcą. Nie jest przy tym miarodajne w jaki sposób strony umownie regulowały swoją współpracę, ale to, czy także w rzeczywistości prowadzili oni działalność gospodarczą na własny rachunek. Sąd stwierdził, że roznosiciele prospektów byli całkowicie zintegrowani w zakładzie oskarżonego.

Oskarżony ustalał czas pracy, przydzielał wózki do rozwożenia prospektów i gazet i zawoził pracowników do przeznaczonych dla nich okręgów roznoszenia. Polscy obywatele pracowali na pełnym etacie tak, że nie mieli oni nawet możliwości pracowania u innych zleceniodawców. Ich praca została wynagradzana w godzinnych stawkach.

Roznosiciele prospektów nie mieli własnych pomieszczeń firmowych i w większości wypadków nie znali wystarczająco języka niemieckiego, aby prowadzić samodzielnie działalność gospodarczą na terenie Niemiec. Przy tej okazji wskazujemy na § 7a Kodeksu Socjalnego IV (Sozialgesetzbuch IV), który przewiduje możliwość sprawdzenia przez urząd pracy (Agentur für Arbeit) czy wykonywana praca jest samodzielną czy zależną. Osoba zatrudniająca samodzielne jednoosobowe firmy może zatem -  żeby uniknąć konfliktów z prawem karnym i podatkowym - zwrócić się z odpowiednim zapytaniem do urzędu pracy.

Od dnia 30.04.2011r. zniesione będą w Niemczech ograniczenia swobody zatrudniania pracowników z Polski (tzw. Arbeitnehmerfreizügigkeit). Zasadniczo nie obowiązują żadne terminy przejściowe dla osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek, którzy korzystają z prawa do posiadania siedziby firmy w Niemczech lub do świadczenia usług.

Według jurysdykcji Trybunału Europejskiego osiedlenie się firmy oznacza faktyczne prowadzenie działalności gospodarczej poprzez firmę, posiadającą stałą siedzibę w innym państwie członkowskim przez czas nieokreślony. Jednakże dla wykorzystania własnych pracowników w niemieckiej siedzibie (z wyjątkiem tzw. personelu kluczowego) obowiązują powyższe ograniczenia do dnia 30.042011r. dotyczące swobody zatrudniania pracowników (Podstawa prawna: Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, E, 236 z 23.09.2003).