Dopuszczalność zmiany roszczenia przy wadliwym wypowiedzeniu umowy o pracę

W wyroku z dnia 8 grudnia 2016 r. (sygn. akt II PK 264/15) Sąd Najwyższy odniósł się do problemu dopuszczalności zmiany roszczenia po wniesieniu powództwa w przypadku wystosowanego przez pracownicę pozwu przeciwko pracodawcy. W toku procesu, powódka dwukrotnie zmieniła swoje roszczenie, ostatecznie pozostając przy żądaniu przywrócenia do pracy.

Termin na zmianę żądania pozwu

W początkowych etapach procesu sąd rejonowy zakwestionował ważność zmiany roszczenia powódki, powołując się na przekroczenie terminu wyznaczonego w art. 246 § 1 kodeksu pracy. Uzasadnieniem takiego twierdzenia sądu, była uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 r. (sygn. akt I PZP 1/09).

Takiego stanowiska nie podzielił sąd okręgowy, a w późniejszym stadium procesu – Sąd Najwyższy, który wskazał w omawianym wyroku, że prawo pracownika do określenia roszczenia nie ogranicza się tylko do etapu przed wytoczeniem powództwa. Dokonanie czynności prawnej przed sądem (w szczególności wniesienie pozwu) w celu dochodzenia roszczenia, przerywa jednocześnie bieg 7 dniowego terminu (obecnie wynosi on 21 dni). Dlatego jeśli termin na wniesienie odwołania został zachowany, to późniejsze wskazanie roszczenia bądź jego zmiana również są dopuszczalne.

Polecamy: Jak wypowiadać umowy o pracę. Procedura i wzory dokumentów.

Jakie roszczenia przysługują pracownikowi?

Zgodnie z art. 45 § 1 k.p. w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy rozwiązania umowy pracownikowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie.

Roszczenia te mają charakter alternatywny i jednocześnie przemienny (art. 477¹ k.p.c., art. 365 § 1 k.c.). Alternatywność analizowanych roszczeń oznacza, że jeśli sąd uzna wybór danego żądania za nieuzasadniony, może wtedy zasądzić to drugie. Z kolei przemienność przejawia się w możliwości wyboru tylko jednego roszczenia. W takim wypadku uprawnionym do dokonania takiego wyboru jest pracownik.

Zobacz serwis: Praca

Zmiana żądania na odszkodowanie

W rozważanym wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że „pracownik ma prawo bez zgody pracodawcy zmienić żądanie przywrócenia do pracy na odszkodowanie”. W sytuacji nieuwzględnienia zmiany roszczenia pracownik musiałby bowiem mimowolnie podjąć pracę u dotychczasowego pracodawcy. Taki stan rzeczy byłby sprzeczny z zasadą wolności pracy, wyrażoną w art. 10 i 11 k.p., a także w art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Z tego względu zgoda pracodawcy nie może warunkować ważności oświadczenia pracownika.