Senior przekazuje mieszkanie w zamian za rentę dożywotnią - jak go chronić?

Jak chronić prawa seniorów przy umowach przekazania mieszkań w zamian za renty? RPO pyta MS

• Coraz więcej seniorów oddaje swe mieszkania w zamian za dożywotnią rentę
• Działa już tzw. odwrócona hipoteka – kiedy jest jasne, że mieszkanie przechodzi na rzecz banku po śmierci właściciela 
• Formuła ta dotychczas nie spotkała się jednak z zainteresowaniem rynku
• Pojawia się zaś na nim coraz więcej „funduszów hipotecznych”, oferujących ryzykowne produkty finansowe

Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich spytał Ministra Sprawiedliwości, czy rozpoczęto już prace w sprawie problemu przekazywania przez seniorów nieruchomości na rzecz podmiotów rynkowych w zamian za wypłatę dożywotniego świadczenia pieniężnego.

Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2020 Podatki. Rachunkowość. Prawo pracy. ZUS

Żyjemy dłużej. Już wiadomo, że świadczenia emerytalne nie będą rosły. Coraz więcej osób będzie zatem szukało nowych źródeł dochodu. Jednym z nich jest umowa świadczeń dożywotnich.

A nie chodzi tu o tzw. odwróconą hipotekę, która już jest ustawowo uregulowana. W tym przypadku wiadomo, że mieszkanie przechodzi na rzecz banku po śmierci właściciela. Działają jednak przedsiębiorcy, których oferty przewidują przejście już z chwilą zawarcia umowy mieszkania na ich własność, z jednoczesną wypłatą świadczenia.

Przedsiębiorcy ci nie podlegają takiemu nadzorowi jak banki. Do tego wycena mieszkania w dużej mierze  jest uznaniowa. W efekcie osoby, które podpisują takie umowy, są stroną słabszą, a prawo odpowiednio ich nie wspiera. Często są to osoby starsze, mniej zamożne i bez specjalistycznej wiedzy co do prawa i finansów. Łatwo im pomylić tę ofertę z bezpieczniejszą odwróconą hipoteką.

Jak wskazuje RPO, obecnie na rynku usług skierowanych do seniorów oferowane są w zasadzie jedynie umowy renty dożywotniej w zamian za przeniesienie własności nieruchomości. Uchwalenie ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym stworzyło ramy prawne dla oferowania przez banki właściwej formy hipoteki odwróconej, jednak dotychczas formuła ta nie spotkała się z zainteresowaniem rynku.

Tam zaś, gdzie już wypracowano praktyki rynkowe, nadal brak ram prawnych, które zwiększyłyby bezpieczeństwo konsumentów - seniorów. W związku z tendencjami demograficznymi grupa społeczna dotknięta ewentualnymi nieuczciwymi praktykami będzie rosnąć.

A na rynku pojawiają się kolejne podmioty z określeniem „fundusz hipoteczny” w nazwie. Oferują one jednak nie tyle rentę dożywotnią związaną z przekazaniem nieruchomości, ile ryzykowne produkty finansowe.

RPO uznaje za niezbędne rozpoczęcie prac związanych z analizą zagadnienia oferty takich komercyjnych podmiotów.

Problem ten został umieszczony jako wymagający analizy w latach 2019-2022 w rządowym dokumencie  „Polityka społeczna wobec osób starszych do roku 2030. Bezpieczeństwo. Uczestnictwo. Solidarność”. Działania te ma koordynować Minister Sprawiedliwości.

Adam Bodnar zwrócił się zatem w tej sprawie do Zbigniewa Ziobry. Chodzi o to, aby w perspektywie czasowej określonej w tym rządowym dokumencie możliwe było stworzenie rozwiązań prawnych zapewniających prawa konsumentów – seniorów. 

A wymaga to współpracy: Ministerstwa Rozwoju, Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Finansów, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Komisji Nadzoru Finansowego. 

V.7224.263.2014

Załączniki:

1.  Wystąpienie RPO do Ministra Sprawiedliwości ws. komercyjnej oferty renty dożywotniej, 20.01.2020.pdf